معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

رسم و عادت‌های هر قوم و طایفه‌ای، نمودار میزان تمدن و فرهنگ آن قوم است و از میان آن همه رسم و عادت، می‌توان به سایۀ روشنی از اوضاع مردم و آرا و اندیشه‌هایشان پی برد.

سرشت انسان نیاز به یکی‌شدن زن و مرد دارد. طبیعت کاملاً متضاد آنها چه از نظر فیزیولوژیکی و چه احساسی آنها را بیشتر به هم نیازمند می‌کند. انسان در خود نیاز به داشتن فرزند و خانواده می‌بیند و هرچه بیشتر آگاهانه به ازدواج تن می‌دهد. مراسم عروسی نیز در کنار آن پدیده‌ای اجتماعی است و در طول تاریخ نمی‌توانسته یک‌دست و بدون تغییر باقی مانده باشد و ذوق‌ها، سلیقه‌ها، تنگناها، شادکامی‌ها و ... در شکل‌گیری آن بی‌تأثیر نبوده است.

گزینش همسر در فرهنگ بشری و همچنین ایرانی‌ها بسی رسم‌ها دارد و در طی تاریخ پیچیده‌تر و متنوع‌تر شده است. هر مرحله از ازدواج نیز برای خود شادی و سرور را در دل دختر و پسر جوان می‌افکند. آشنایی با هم، انتخاب، خواستگاری، بله‌برون، مراسم عقد و حنابندان و بالاخره عروسی و با هم زندگی‌کردن.

دختر و پسر (به ویژه دختر) جشن عروسی را حق مسلم خود می‌دانند و فکر می‌کنند در هیچ دوره از زندگی‌شان چنین خاطرۀ خوشی برایشان به وجود نخواهد آمد و با آوردن این خاطرات است که احساس قوی‌تری نسبت به فرزندان مشترک‌شان خواهند داشت.

عروسی یکی از مهم‌ترین آیین‌های شادمانی ایرانیان و جهانیان است و این کتاب می‌تواند راهگشای افرادی باشد که می‌‌خواهند دربارۀ این مراسم آیینی ایرانیان، پژوهش‌های هنری، موسیقایی، جامعه‌شناسی، تاریخی و فولکلوری و ... را انجام دهند.

ثبت فرهنگ عروسی در دوران کنونی که تمامی مراسم به سبک و شیوۀ قدیم در حال فراموشی است، کمک شایانی به آگاهی ایرانیان و دوست‌داران فرهنگ ایران‌زمین می‌کند و هویت فرهنگی این مرزوبوم را با دامنه و وسعت بیشتری به جهانیان می‌شناساند و جشن عروسی از معدود مراسم مردم است که هیچ‌گاه از بین نمی‌رود؛ چراکه هستی بشر به ازدواج وابسته است و شادی و سرور این مراسم، در کمتر آیینی به این وسعت و دامنه وجود دارد.

در قسمتی از کتاب دربارۀ رسوم عروسی در ابیانه سخن گفته شده است. برای مثال یکی از آداب در این روستا، مراسم «شب دینا» بوده است. مراسم شب دینا یک ماه پس از برگزاری مراسم عقد است و در آن شب خانواده داماد به منزل عروس دعوت می‌شوند. همراهان داماد عبارتند از: مادر، پدر، برادر، خواهر، خاله، عمه، مادربزرگ و پدربزرگ. در آن شب هدایایی از سوی خانوادۀ داماد برای عروس آورده می‌شود. رسم است که در آن شب هنگامی که چای جلوی عروس می‌گذارند، وی از خوردن امتناع کرده تا زمانی که داماد به او رونما بدهد. به این ترتیب که داماد معمولاً یک النگوی نقره یا مبلغ صدتومان پول داخل نعلبکی گذاشته و سپس عروس چایی را می‌خورد.

از ویژگی‌های جالب این کتاب، آوردن نواها و ترانه‌هایی است که در عروسی هر شهر و آبادی خوانده می‌شده است؛ مثل:

صبری کردیم، شکری کردیم، بد ندیدیم از خدا                                    دختر غریب نگرفتیم، بهز قوم بی‌وفا

صد تا غالی فرش کنین، سیصد تا غالی فرش کنین                   دختر از مردم می‌گیرید، خوب نگه‌داریش کنید

صد تومن دادم به ماشین، صد تومن به خرج ماشین                  صد تومن دادم به عروس، پاتو بذار تو ماشین

صد تومن دادم دعا، سیصد تومن بندِ دعا                                 صد تومن دادم به لیلی، همره غنچه‌ش بیاد

یکی دیگر از مراسم بسیار جالبی که در این کتاب از آن گفته شده که در لارستان شیراز انجام می‌شده است، مراسم «شیرین‌کردن بادام کوهی یا اخور» است. بادام کوهی یکی از تنقلات مصرفی در ایام عروسی است. این بادام ذاتاً تلخ است که برای استفاده باید آن را شیرین کرد. صاحبان عروسی روزی را به شیرین‌کردن اخور اختصاص می‌دادند. زن‌ها و دختران محله را دعوت می‌کردند تا در این کار کمک کنند. این مراسم با شور و شادی همراه بوده است.

کوشش نویسنده بر این بوده که در این کتاب تمامی مواردی که در عروسی هر منطقه اجرا می‌شود را ثبت کند؛ مثلاً بازی‌ها، ترانه‌ها، باورها، نمایش‌ها و تمامی آداب و رسوم مربوط به عروسی. در جلد اول آداب و رسوم عروسی در استان‌های تهران، مرکزی، قم، قزوین، اصفهان، سمنان و فارس آورده شده است.