معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

منظور از مشاغل سنتی در این فرهنگ شغل‌هایی است که پیش از آغاز سدۀ 14 هجری قمری (سال 1300 خورشیدی) در ایران وجود داشته یا در اواخر آن به وجود آمده است.

به دست آوردن آگاهی دربارۀ شغل‌هایی که در گذشته وجود داشت، دارای چند فایده است؛ از جمله شناخت سطح مهارت‌های فنی گذشتگان و ابزارها و وسیله‌هایی که به کار می‌بردند و همچنین فهم درست واژه‌ها و اصطلاحات قدیمی مانند «آینه‌داری در شهر کوران»، «اسب عصاری»، «شتر نقاره‌خانه» و «عسس مرا بگیر» یا فرق دوات‌دار و دوات‌گر.

در گذشته هم این گوناگونی مشاغل مورد توجه بوده و برخی شاعران در شعرهایی به نام شهرآشوب از مشاغل زیادی نام برده‌اند.

در این فرهنگ منظور از شغل اینهاست: 1. فعالیت هدفمند معینی که شخص به طور روزمره انجام می‌دهد (مانند تحصیل، تدریس، نقاشی و ...)؛ 2. مقام یا جایگاهی که مستلزم انجام دادن وظیفه‌های معینی است (سرپرستی، سلطنت، رهبری)؛ 3. مقام یا جایگاهی که موجب کسب درآمد یا تأمین گذران زندگی می‌شود (بازنشستگی، جیره‌خواری، ...). منظور از مشاغل سنتی در این فرهنگ شغل‌هایی است که پیش از آغاز سدۀ 14 هجری قمری (سال 1300 خورشیدی) در ایران وجود داشته یا در اواخر آن به وجود آمده است؛ مانند تلگراف‌چی، تلفن‌چی، پلیس و ... و برخی هنوز وجود دارد. گفتنی است در این فرهنگ عنوان دارندگان شغل‌ها آمده است؛ بقال، نجار و ... و نه خود شغل‌ها؛ بقالی، نجاری و ... . از این‌رو سرگرمی‌هایی مانند کبوتربازی، خروس‌بازی یا قماربازی یا عادت‌هایی مانند عرق‌خوری، تریاک‌کشی یا لندری شغل شمرده نمی‌شود.

نام بسیاری از شغل‌ها در دوره‌های مختلف تغییر کرده است. همچنین گاه برای شغلی در نقاط یا زمان‌های مختلف چند نام به کار رفته است؛ از این‌رو هر شغل در عنوان رایج آن تعریف و عنوان‌های کمتر رایج به آن ارجاع شده است. برای برخی شغل‌ها که نیازمند توضیحی اضافی بوده، آن توضیح در پرانتز آمده است. ترتیب آوردن واژگان به صورت الفبایی است.

از واژه‌های جالب توجهی که در این کتاب آمده می‌توان به این موارد اشاره کرد:

آتون: بانویی که دختران را آموزش می‌داد. معلم سرخانه که کارش آموزش خانه‌داری، خواندن و نوشتن و کارهای دستی به دختران بود.

چاشنی‌گیر: مأمور چشیدن غذا در دربار شاهان برای مطمئن شدن از مسموم نبودن آن.

شمایل‌گردان: شخص دوره‌گردی که شمایل قدیسان را در گذرگاه‌ها نمایش می‌داد و تماشاگران به دلخواه به او چیزی می‌دادند.

جرس جنبان: مأموری که زنگی به کمر می‌بست و پیوسته در حال حرکت آن را می‌جنباند تا نگهبانان خوابشان نبرد.

در این کتاب حدود ۲۵۰۰ عنوان آمده که ۵۰۰ شغل را نشان می‌دهد. گاهی اسم‌ شغل‌ها تغییر کرده و برای یک شغل چند اسم آمده است. برای مثال برای «آشپز» عنوان‌هایی چون «مطبخ‌چی»، «باورچی»، «خانسالار» و غیره وجود دارد.