معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

نویسنده در این کتاب بر آن است تا فروغ فرخزاد و غادة السمان را به عنوان دو انسان فرهیخته و متعهد که برای سرنوشت بشریت مضطرب و نگران هستند به تصویر بکشد و با آنکه آنان در دو کشور مختلف می‌زیند، همسان‌اندیشی آنان را به عنوان دو زن شرقی هم‌درد و هم‌رزم نشان دهد.

پس از انقلاب صنعتی، عصر اضطراب و دلهرۀ بشر در معنای جدید خود آغاز می‌شود. قرن بیستم در چشم‌انداز متفکران قرن نوزدهم، قرن سعادت بشر به نظر می‌آمد؛ اما با دو جنگ خانمان‌سوز جهانی اول و دوم، جهان به برهوتی خراب بدل شد. شاعرانی چون تی اس الیوت ایرلندی و یانیس ریتسوس یونانی بر ویرانۀ این سرزمین هرز، مویه ساز کردند.

فروغ فرخزاد شاعر ایرانی، شاعر روزگار اضطراب مضاعف است؛ اضطراب زن‌بودن و دلهرۀ آیندۀ انسانی که جنس دوم خود را هنوز از خودش نمی‌داند. این جامعۀ انسانی با بدنی لمس و نیمه، چگونه خواهد توانست سعادتمند شود. در روزگاری که فروغ و غادة السمان از آن پرده برمی‌دارند، زن غنیمتی است که به وسیلۀ مرد فتح می‌شود و بخشی از مایملک او می‌شود. روزگاری که عشق جایگاهی ندارد.

احساس مادرانۀ شاعر و احساس عاطفی او به جنس مخالف و نیز انسان‌دوستی او، اضطرابی طاقت‌شکن را بر او مستولی کرده است. این اضطراب کشنده، برای مرد درک‌شدنی نیست؛ زیرا مرد او قدرت انتخاب را از دست داده است و سرسپردۀ غریزۀ نرینگی شده و به همان موجودی بدل شده که به قول عارفان، خشم و شهوت می‌راند و جهان را به آوردگاهی تبدیل کرده است. در این میان غادة السمان افزون بر این اضطرابات، اضطراب دیگری را نیز تجربه کرده است؛ جنگ‌های داخلی لبنان و تراژدی فلسطین که همچون زخمی هولناک و زنده، روح انسان را از درون می‌خورد و می‌تراشد.

این دو زن فرهیخته تمامی احساسات مادرانه و عاشقانۀ خود را جانمایه شعر خود کرده‌اند تا به جهان مردانه که از حوزۀ انسان مختار و کارساز و با ایمان به سوی سبعیت پیش می‌رود، هشدار دهند. آنان در شعرشان می‌کوشند انسان از یادرفته را که در فرهنگ معنوی و انسان‌دوست مشرق‌زمین، جایگاهی درخشان داشته است، دوباره کشف کنند.

این پژوهش بر آن است تا افکار و اندیشه‌های دو شاعر روشنفکر، فروغ فرخزاد و غادة السمان را با محوریت اضطراب در آثارشان مورد بررسی قرار دهد. به نظر می‌رسد این دو شاعر اشتراکات بسیاری با هم داشته باشند؛ زیرا هر دو زن هستند و هر دو در جامعۀ مردسالار شرقی متولد شده‌اند. آنها برای بیان عقاید خود دشواری‌های بسیاری کشیدند و ادبیات تطبیقی با هدف برشمردن این اشتراکات و نزدیک‌تر کردن ملت‌ها، سعی دارد این دو را با هم مقایسه کند.

این دو زبانی زنانه دارند و هر دو به اوضاع نابسامان جامعۀ جهان سومی خود معترض‌اند. هر دو سعی دارند اعتراض خود را در اشعارشان نمایان سازند و برای بیان رسالت سختی که خود برگزیده‌اند، اضطراب دارند. شعر آنها شعری زنانه است که خواستار برابری حقوق مردان و زنان است.

با مطالعۀ آثار فروغ فرخزاد و غادة السمان این مهم به دست می‌آید که وقتی آنها از رنجشان در شعر می‌گویند، آوای مشترکی دارند. آنها همواره عشق می‌طلبند، اما نه در قفس، بلکه در آزادی.

فروغ فرخزاد و غادة السمان به عنوان دو انسان متجدد و آوانگارد که آثار مدرن عصر خود را مطالعه کرده‌اند، سعی در نمایان‌کردن این معضلات و اضطراب‌های نوع انسان و بشریت هستند. این اضطراب‌ها می‌توانند علت‌های مختلفی داشته باشند و به اشکال مختلفی بروز نمایند السمان در این کتاب بسنده شده است: اضطراب تنهایی، اضطراب جنس دوم، اضطراب مرگ، اضطراب دوری از وطن و غربت و اضطراب جنگ.

فهرست مطالب کتاب:

مقدمه

فصل اول: کلیات پژوهش

فصل دوم: مبانی نظری

فصل سوم: مبانی تاریخی

فصل چهارم: زندگی‌نامه فروغ فرخزاد و غادة السمان

فصل پنجم: نقد تطبیقی دلهره و اضطراب در شعر فروغ فرخزاد و غادة السمان