معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

كوروش صفوى متولد ششم تیرماه سال ۱۳۳۵ است. در مدرسۀ عالى ترجمه در آلمان و اتریش، زبان آلمانى خوانده و دكتراى زبان‌شناسى‌اش را از دانشگاه تهران گرفته است. عنوان رساله دكترایش «اسباب ایجاد نظم در ادب فارسى» بود. او تحصیلات ابتدایى و متوسطه خود را در آلمان و اتریش به پایان برد و در سال ۱۳۵۰ به تهران بازگشت. در همان سال مجدداً از دبیرستان معروف هدف دیپلم ریاضى گرفت. در سال ۱۳۵۴ یعنى حدوداً در هجده سالگى از مدرسه عالى ترجمه موفق به اخذ مدرك كارشناسى در رشته زبان آلمانى شد و در همان سال براى ادامه تحصیل به آمریكا رفت و پس از نزدیك به یك سال و اندى تحصیل در رشته زبان‌شناسى، به دلیل بیمارى پدر به ایران بازگشت و دوره‌هاى كارشناسى ارشد و دكترایش را در دانشگاه تهران گذراند.
كوروش صفوى از سال ۱۳۵۶ به استخدام دانشگاه علامه طباطبایى درآمد و عضو هیئت علمى گروه زبان‌شناسى آن شد. كوروش صفوى بیش از ۱۲۰ مقاله تحقیقى در زمینه‌هاى مختلف زبان‌شناسى، به ویژه معنى‌شناسى، مطالعات ادبى و ترجمه‌شناسى تألیف و ترجمه كرده كه در مجلات پژوهشى مختلف منتشر شده است. تألیف بیش از ۵۰۰ مقاله از مدخل‌هاى دانشنامه ادب فارسى نیز از جمله فعالیت‌هاى قابل ثبت اوست.
اولین كتاب صفوى در سال ۱۳۶۰ توسط بنگاه ترجمه و نشر كتاب منتشر شد. با این همه شاید معروف‌ترین و پرخواننده‌ترین كتاب كوروش صفوى «دنیاى معرفى» از گوردر باشد كه در سالیان اخیر میان جماعت كتابخوان حسابى گل كرد؛ كتابى كه حسن كامشاد هم آن را ترجمه كرده است. «نگاهى تازه به معنى‌شناسى»، «سه رساله درباره حافظ»، «ذهن و زبان»، «زبان و اندیشه»، «دیوان شرقى - غربى» از گوته، «درآمدى بر معنى‌شناسى» و ... از آثار معروف كوروش صفوى است كه برخى تألیف و برخى ترجمه‌اند. «از زبان‌شناسى به ادبیات: جلد اول نظم» از دیگر كارهاى معروف و محبوب كوروش صفوى است كه پژوهشى مفصل و درخور در زبان‌شناسى ساختارى و زبان‌شناسى در ادبیات است كه بارها تجدیدچاپ شده است. جلد دوم این كتاب هم به زبان‌شناسى ساختارى در شعر مى‌پردازد توسط حوزه هنرى منتشر شده است. از دیگر كتاب‌هاى مشهور كوروش صفوى مى‌توان به دو كتاب «محفل فیلسوفان مرده» كه ترجمه است و «منطق در زبان‌شناسى» اشاره كرد.

نویسنده در مقالۀ اول این مجموعه با عنوان «خط فارسی و ضرورت‌های امروز» سعی می‌کند دغدغۀ دکتر کورش صفوی را در خصوص خط فارسی بیشتر بررسی کند و از زوایای مختلف به این پیشنهاد از ایشان که خط فارسی جایگزین خط رومیایی شود، بررسی شده است.

مقالۀ «تحلیلی شناختی از بازنمود زبانی مفهوم زمان» دیگر مقالۀ این کتاب است. در معنی‌شناسی شناختی، الگوهای مختلفی برای تبیین مفهوم‌‌سازی زمان در زبان‌ها ارائه شده است. نویسنده در این مقاله گزارشی از این پژوهش‌ها ارائه کرده و پس از آن به مفهوم‌سازی زمان در زبان فارسی و زبان‌های دیگری که اطلاعاتی از آنها در اثار مرتبط ارائه شده، به دست داده شده است تا امکان پیشنهاد تحلیلی زبانی ـ فرهنگی از بازنمایی مفهوم زمان در زبان فارسی فراهم شود.

در مقالۀ «از اجبار تا یقین؛ تکوین و تحول معانی وجهی "باید" براساس فرایند معین‌شدگی» سیر تکوین و روال تحول این فعل به عنوان یکی از پربسامدترین افعال معین وجهی زبان فارسی مورد بررسی قرار گرفته است. در این راستا نشان داده شده که این واحد دستوری از رهگذر فرایند دستوری‌شدگی از فعلی واژگانی با معنای حرکتی و پس از آن با معنای ارزیابی پا به عرصه وجود گذاشته است و در گذر زمان در کنار بازنمایی مفهوم وجهیت کنش ـ محور، نقش وجهی کنشگرمحور را نیز به دست آورده است، روندی که حرکت این فعل را به سمت دستوری‌ترشدن رقم زده است. شواهد فارسی امروز حکایت از پیدایش معنی وجهیت معرفتی در کنار معنی وجهیت کنشگر ـ محور برای این فعل دارند که در میان زبان‌های دنیا مسیری رایج در تحولات امکانات وجهی با مفهوم اجبار به شمار می‌رود.

فهرست مطالب:

مقدمه

کارت نارنجی

مصاحبه با دکتر کورش صفوی

آثار

خط فارسی و ضرورت‌های امروز/ محرم اسلامی

تحلیلی شناختی از بازنمود زبانی مفهوم زمان/ آزیتا افراشی

تحلیلی کمینه‌گرا از گروه نقشی نمود در نحو زبان فارسی/ سیدمحمد حسینی معصوم

بررسی نقش اسطوره در جهان علم/ پروانه خسروی زاده

از اجبار تا یقین: تکوین و تحول معانی وجهی «باید» بر اساس فرایند معین‌شدگی/ شادی داوری

تعیین مقوله مصدر در زبان فارسی/ محمد راسخ مهند

چند معنایی در اسامی مشتق از پسوند «ـ گر»/ عادل رفیعی

چیستی متن در پرتو مولفه‌های درونی و برونی/ فرهاد ساسانی

از ارزشیابی تا نقد در ترجمه در پرتو نظریه‌های زبان‌شناسی/ گلرخ سعیدنیا

فعل پی‌بستی/ ویدا شقاقی

بررسی چند اصطلاح دستور زبان فارسی/ علاء‌الدین طباطبایی

وزن ترانه‌ها در تصنیف‌های فارسی/ امید طبیب زاده

نگاهی به پسوند «ـَ ک»در فارسی امروز/ فریبا قطره

پی‌جین در خدمت ایجاد طنز کلامی/ بهروز محمودی بختیاری

«اشتالانقوس» و اصل اصطلاح/ شهرام مدرسی خیابانی

آغازۀ هجا در فارسی معیار/ گلناز مدرسی قوامی

معنا از منظر سنت زبان‌شناسی ایرانی ـ اسلامی/ محمدامین ناصح

امکانات تکریمی ارجاعی در فارسی نو/ مهرداد نغزگوی کهن