معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

این کتاب فرهنگ توصیفی آواشناسی و واج‌شناسی است. در این مجموعه بالغ بر 1150 اصطلاح متداول در این دو حوزه گردآوری شده است.

در آواشناسی محض واژه‌های پایه در هر سه شاخۀ آواشناسی تولیدی، آواشناسی آکوستیک (صوت‌شناسی) و آواشناسی شنیداری مدخل و توصیف شده‌اند. در حوزۀ آواشناسی ادراکی نیز که بخش قابل توجهی از مباحث ادراک گفتار در روان‌شناسی زبان را به خود اختصاص می‌دهد، تعدادی از اصطلاحات پایه انتخاب و توصیف شده‌اند. در حوزۀ واج‌شناسی اصطلاحات متداول و پایه در رویکردها و نظریه‌های مختلف واج‌شناسی همانند مکتب واج‌شناسی پراگ، واج‌شناسی زایشی معیار، واج‌شناسی طبیعی، واج‌شناسی خودواحد، واج‌شناسی وزنی، واج‌شناسی خودواحد وزنی، واج‌شناسی واژگانی، نظریۀ بهینگی و غیره آورده شده‌اند. از آوردن بسیاری از اصطلاحات خاص و تخصصی به دلیل افزایش حجم فرهنگ خودداری شده است. مدخل‌های این فرهنگ اصطلاحاتی هستند که در منابع غربی در دو حوزۀ آواشناسی و واج‌شناسی به کار رفته‌اند. سعی شده تا حد امکان برای هر اصطلاح از زبان فارسی یا دیگر زبان‌ها و گویش‌های ایرانی مثال آورده شود تا فهم مطلب برای خواننده آسان‌تر شود.

مدخل‌های این فرهنگ به ترتیب الفبای فارسی تنظیم شده‌اند. برای سهولت استفاده از فرهنگ، یک واژه‌نامۀ انگلیسی به فارسی نیز در انتهای کتاب آورده شده تا اگر خواننده‌ای معادل و توصیف یک اصطلاح در انگلیسی را مدنظر داشت، معادل پیشنهادی آن را در این واژه‌نامه بیابد و به مدخل فارسی آن در متن اصلی رجوع کند.

هر جا برای یک مدخل در زبان انگلیسی دو یا سه معادل در زبان فارسی پیشنهاد شده بود، معادل متداول‌تر به عنوان مدخل اصلی و دیگر معادل‌ها در کنار آن در پرانتز آمده است. هر جا یک مفهوم واحد در زبان انگلیسی دارای دو مدخل جداگانه و دو معادل در زبان فارسی بود هر دو مدخل در فرهنگ آمده‌اند، ولی تنها یکی از مدخل‌ها توصیف شده است.

در صورتی که برای فهم یک اصطلاح لازم باشد به اصطلاح مرتبطی مراجعه شود، آن اصطلاح مرتبط با پیکان مشخص شده است. در هر مدخل تعدادی اصطلاح با قلم توپر مشخص شده‌اند تا نشان داده شود که آن اصطلاحات نیز در فرهنگ مدخل شده‌اند. در این فرهنگ از نشانه‌های الفبای آوایی بین المللی برای آوانویسی و واج‌نویسی مثال‌ها استفاده شده است که نسخه‌ای از این نشانه‌ها در انتهای فرهنگ آمده است.

نویسنده برای گردآوری اصطلاحات این اثر از منابع متعدد آواشناسی و واج‌شناسی بهره گرفته است؛ اما عمدۀ توصیف‌ها تلفیقی از توصیف‌های موجود در فرهنگ توصیفی واج‌شناسی، آواشناسی و زبان‌شناسی است که فهرست آنها در کتابنامه آمده است.

یکی از واژگانی که توصیف آن در این فرهنگ آمده،  «نظریه پراکندگی» است. در توصیف این واژه آمده است: نظریه ناظر بر این امر که واکه‌ها به پراکندگی در فضای واکه‌ای تمایل دارند. طبق این نظریه هر چه تعداد واکه‌های یک نظام آوایی کمتر باشد، فاصله این واکه‌ها از یکدیگر در فضای واکه‌ای بیشتر خواهد بود. بنابراین در یک نظام سه واکه‌ای، واکه‌های  /a،u،i/ که حداکثر فاصله و تفاوت را به لحاظ ویژگی‌های واکه‌ای دارند مشاهده خواهند شد. این واکه‌ها تحت عنوان واکه‌های نقطه‌ای نیز شناخته می‌شوند، زیرا در سه گوشۀ سه ضلعی واکه‌ای قرار گرفته‌اند.