معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

دارالارشاد اردبیل دیار مرزداران غیرتمند استقلال ملی و مرزبانان ولایت‌مدار اندیشه‌های اسلامی در قرن سیزده و چهارده هری قمری سه مدرسۀ علمیۀ پرکار داشته است.

1. مدرسه علمیه ملا ابراهیم: این مدرسه در سال 1267 قمری توسط فقیه نامدار حضرت آیت‌الله آخوند ملا ابراهیم امام جمعه (1207 ـ 1307) بنیان نهاده شد. این مدرسه نقطه عطفی بود در فعالیت‌های حوزه علمیه دارالارشاد اردبیل در تربیت عالمان دینی و نگهبانی از علوم و معارف اسلامی که سبب شد بزرگان بسیاری در آن رشد و نمو کنند.

2. مدرسه مبارکۀ صالحیه: این مدرسه توسط حضرت آیت‌الله العظمی حاج میرصالح مجتهد انواری (1246 ـ 1319) در حدود سال 1307 جنب مدرسه جامع شهید اردبیل احداث گردید.

3. مدرسه مبارکۀ آقا میرزاعلی اکبر: این مدرسه توسط فقیه مجاهد آیت‌الله میرزاعلی اکبر مجتهد اردبیلی (1269 ـ 1346) بازسازی شد. آن دانشمند شجاع و موقعیت‌شناس از بزرگان و نامداران فقهای دارالارشاد اردبیل است که در عصر خود با ایمان استوار و موضع‌گیری‌های قاطع در مقابل دشمنان خارجی و داخلی، نماد یک عالم دینی مخلص، متعهد و مجاهد در این سامان گردید.

مدارس مذکور افزون بر رونق درس و بحث، زمینه‌های تحقیق و پژوهش در علوم اسلامی را فراهم آورده‌اند. از آن جمله می‌توان به تأسیس کتابخانه و جمع‌آوری کتاب‌های موردنیاز در رشته‌های مختلف اشاره کرد. همچنین آثار خطی نفیس و زیبا در این کتابخانه‌ها بیانگر آن است که محصلین و مدرسین دارالارشاد اردبیل نه فقط در مرزهای علم و فقاهت، بلکه در عرصۀ فرهنگ و هنر نیز دارای ذوقی سلیم بوده و خوش درخشیده‌اند.

مجموعاً 200 جلد نسخۀ خطی و بالغ بر 2000 جلد نسخۀ سنگی و 40 جلد نسخۀ سربی موردشناسایی قرار گرفته است که تمامی نسخ در دو بخش کتاب‌شناسی و نسخه‌شناسی در این کتاب معرفی شده‌اند.

در بخش کتاب‌شناسی نام کتاب، موضوع،‌ زبان کتاب، نام کامل و تاریخ وفات و تولد مؤلف، تاریخ و محل تألیف، وضعیت نسخه، آغاز و انجام نسخه ذکر شده است. در بخش نسخه‌شناسی نوع خط، نام کاتب یا سطرنویس، تاریخ کتابت، مکان کتابت، خصوصیات نسخه، خصوصیات علمی یا هنری نسخه، نام مالک یا واقف یا اهداکننده، تاریخ وقف یا تملک یا هدیه و یادداشت‌های موجود نیز تذکر داده شده است. در پایان همچنین تعداد برگ، سطر و اندازۀ طول و عرض نسخه تذکر داده شده است.

نسخه‌های شرح التصریف، تحفه شاهی، المعجم فی تاریخ ملوک العجم، شرح انموذج، هفت اورنگ (یوسف و زلیخا)، درّه نادری و ... از نسخه‌های معرفی شده در این کتاب هستند.