معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

نوش‌آفرین انصاری یکی از پیشکسوتان رشته کتابداری و استاد دانشگاه تهران است که در سی ام شهریور ۱۳۱۸ ش در خانواده‌ای فرهنگی در سیملا، یکی از شهرهای هندوستان به دنیا آمد. پدرش عبدالحسین مسعود انصاری از کارمندان عالی‌رتبۀ وزارت امور خارجه و مادرش فاطمه مسعود انصاری فارغ التحصیل رشته آموزش پیش‌دبستان از آلمان بود. نوش‌آفرین به دلیل شغل پدرش دوران کودکی‌اش را در کشورهای مختلفی گذراند و با زبان‌های انگلیسی‌، فرانسه و روسی نیز آشنا شد. ایشان مدرک فوق دیپلم رشته کتابداری را در ژنو گرفت. در سال 1340 از ژنو به هند رفت و در کتابخانۀ عمومی مرکزی دهلی داوطلبانه مشغول به کار شد. در سال 1342 به ایران بازگشت و در همین سال با دکتر مهدی محقق ازدواج کرد. بنا به دعوت ایرج افشار مسئول راه‌اندازی بخش فنی کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران شد و در همین سال به عضویت انجمن کتابداران و شورای کتاب کودک در آمد و همکای خود را توران میرهادی آغاز کرد و برای جمعی از پایه‌گذاران آنجا دورۀ یک ماهۀ آموزش کتابداری را در مدرسۀ روش نو برگزار کرد.

در سال 1344 همراه خانواده به کانادا رفت و در دانشگاه مک‌گیل در رشتۀ کتابداری ادامۀ تحصیل داد و در سال 1347 از پایان‌نامۀ خود با عنوان «طرحی برای توسعۀ کتابخانه‌های عمومی در ایران» دفاع کرد و مدرک فوق لیسانس کتابداری گرفت. در همان سال به ایران بازگشت و به ریاست کتابخانۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران منصوب شد. در گروه آموزش کتابداری شروع به تدریس کرد و در سال 1350 مدیر گروه آموزش کتابداری شد. در سال 1355 به قصد تکمیل تحصیلاتش بار دیگر عازم کانادا شد و از دانشگاه تورنتو برای دورۀ دکتری پذیرش گرفت. موضوع پایان‌نامه او «تطور تاریخی کتابخانه‌های عمومی در ایران» بود. در سال 1357 برای گردآوری منابع این پایان‌نامه به ایران آمد، اما رخدادهای دوران انقلاب سبب شد به کانادا بازنگردد و کار نیمه تمام ماند. در سال 1377 پس از سی سال مدیریت و تدریس از دانشگاه تهران بازنشسته شد؛ اما به سبب فعالیت‌های شورا، رابطۀ او با جامعۀ دانشگاهی و دانشجویان قطع نشد.

نوش‌آفرین انصاری مشاور و سیاست‌گذار «فرهنگ‌نامۀ کودکان و نوجوانان» است که تاکنون 15 جلد آن منتشر شده است.

از دیرهنگام تا امروز کتاب یکی از ارکان پژوهش بوده است و در کنار پیشرفت تکنولوژی و دسترسی به شیوه‌های جدید پژوهش، بی‌تردید یکی از ابزار تحقیق باقی خواهد ماند. پژوهشگران و شیفتگان بسیاری در کسوت کتابدار و کتاب‌پژوه در معرفی، فهرست‌نویسی و تنظیم مجموعه‌های مختلف کوشیده‌اند و تألیفات ارزشمندی از ایشان در این موضوع به یادگار مانده است. این کتاب با هدف بازچاپ گزیده‌ای مقالات و مصاحبه‌های بانو نوش‌آفرین انصاری کتابدار پیشکسوت، استاد بازنشستۀ کتابداری دانشگاه تهران و دبیر شورای کتاب کودک تهیه شده و دربردارندۀ چهل مقاله و مصاحبۀ ایشان در باب کتاب، کتابداری و کتاب‌پژوهی است. این مجموعه گزینشی از میان انبوه مقالات ـ تألیف و ترجمه ـ ایشان است که به تدریج در بیش از پنجاه سال گذشته در نشریات، جشن‌نامه‌ها و کتاب‌های مختلف انتشار یافته و با همکاری و هم‌فکری خود ایشان گردآوری شده است.

برخی از مقالات این کتاب در ابتدا به شکل یک سخنرانی در محافل علمی داخلی و خارجی ایراد شده و بعدتر در نشریات و به ویژه نشریات کتابداری چاپ شده است و برخی از آنها نیز در سال 1354 با عنوان «مجموعه مقالات کتاب، کتابداری» چاپ شده که اکنون نایاب و از دسترس عموم خارج است.

این مقالات در چهار فصل کلی آمده و هر فصل به شکل تاریخی تنظیم شده است. الف) مقالات کتاب و کتابداری، 15 مقاله؛ ب) مقالات کتاب و کتابداری کودک و نوجوان، 12 مقاله؛ ج) مقالات در باب بررسی‌های تاریخی، 9 مقاله؛ د) مصاحبه‌ها، 4 مصاحبه.

در مقالۀ «نامۀ سرگشاده به آقای شهردار» در تعریف کتابدار اینگونه آمده است: «ترسیم چهره و شخصیت "کتابدار جالب" بسیار مشکل است زیرا دو انسان هرگز یک جور نیستند و هرکس به کار و به زندگی خود رنگی از خود می‌دهد. کتابدار یک کتابخانه فعال در کاخ جوانان باید خود جوان باشد بدون تعصب و با حداقل عقده‌های اجتماعی. شخصیت قابل احترامی داشته باشد، تحمیل‌کننده و ریاست‌طلب نباشد و دانش را دوست بدارد و به خاطر آن حاضر به هرگونه فداکاری باشد. باید علم جدید کتابداری را بداند و به سبب لیاقت و کارآیی برای انجام این کار انتخاب شده باشد و نه به سبب‌های دیگر و باید تمام‌وقت باشد تا در سازندگی کتابخانه توفیق یابد. کتابدار دارای دو وظیفۀ عمده خواهد بود: یکی وظیفۀ خدمات فنی از قبیل انتخاب و تهیه و فهرست‌نویسی و رده‌بندی و آماده‌سازی و دیگر وظیفه خدمات به خوانندگان».

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار/ مجید غلامی جلیسه

مقدمه/ علی بوذری

زندگی‌نامه نوش‌آفرین انصاری/ مهسا صدیق

کارنامه علمی نوش‌آفرین انصاری

الف) مقالات کتاب و کتابداری

کتابدار و اجتماع

کتاب و اجتماع

انتخاب کتاب در کتابخانه‌های دانشگاهی

چرا ما رانگاناتان نداریم؟

نامه سرگشاده به آقای شهردار

برنامه‌ریزی ملی کتابخانه‌ها در ایران

کارنامۀ سه سالۀ آموزش کتابداری در دوره‌های کوتاه‌مدت 1353 ـ 1354

مسائل کتابخانه‌های دانشگاهی مهارت و انگیزه مطالعه

ارتباط آموزش دانشگاهی با وظایف کتابداران

کتاب و کتابخانه در رابطه با ممیزی

مروری بر کتاب‌شناسی جدید فارسی

دایرة المعارف بریتانیکا، برداشتی از تجربۀ وارن پریس

دستیابی به کتاب‌های کمیاب و مجموعه‌های خطی در عصر تحول الکترونیک

آموزش سازماندهی نسخ خطی در ایران

تأثیر کتابخانه ملی بر آموزش کتابداری و اطلاع‌رسانی

ب) مقالات کتاب و کتابداری کودک و نوجوان

کتابدار کودک

تاریخچۀ تربیت کتابدار آموزشگاهی در ایران

نقش شورای کتاب کودک در تولید و توزیع خواندنی‌های کودکان و نوجوانان

عادت کتابخوانی، کِی و کجا شکل می‌گیرد؟

تأسیس کتابخانه‌های کودکان در اردوگاه‌های پناهندگان افغانی و عراقی در جمهوری اسلامی ایران

کدام نهاد است که تجربه‌های موفق را بخواهد؟

کتابداری کودک و نوجوان

کتاب، به عنوان تعهدی جهانی

نگاهی کتابدارانه به فرهنگ‌نامه کودکان و نوجوانان

فانوس دانایی

نقش کتابداران و مروجان ادبیات کودکان و گشودن افق‌های نو در زمینه نظریه‌های کودکان

بگذارید بخوانند: نگاهی کوتاه به تجربه‌ای بزرگ

ج) مقالات در زمینه بررسی‌های تاریخی

نظر برخی سیاحان اروپایی درباره سعدی و حافظ

بررسی اسناد وقف آستان قدس رضوی

وضع مردم ایران در دوران صفویه، استنباط از قسمت اول تاریخ عالم آرای عباسی

کتابخانه‌های غرب از دید سفرنامه‌نویسان

کتابخانه ملی و قانون

کتابخانه‌های ایران، از تأسیس دارالفنون تا انقلاب مشروطیت

وقف‌نامه‌ها و تاریخ کتابخانه و کتابداری

کتابخانه‌ها و قرائت‌خانه‌های ایران

برخی از منابع فارسی در پزشکی و داروسازی

د)مصاحبه‌ها

آثاری که پژوهشگر و نویسنده می‌سازند

مدیریت منِ ما شده

با مهاتما گاندی شروع شد

احترام به دیگران