۲۶۸۲
۴۵۵
رباعیات مؤمن یزدی به همراه چند غزل و قطعه

رباعیات مؤمن یزدی به همراه چند غزل و قطعه

پدیدآور: مؤمن حسین بن باقی یزدی مصحح: حسین مسرت ناشر: میراث مکتوبتاریخ چاپ: ۱۳۹۴مکان چاپ: تهرانتیراژ: ۵۰۰شابک: 9ـ097ـ203ـ600ـ978 تعداد صفحات: ۲۹۹+۸۰

خلاصه

در این کتاب 877 رباعی به همراه چند غزل و قطعه از مؤمن یزدی از شاعران قرن نهم و دهم قمری گردآوری شده است.

معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

 

در این کتاب 877 رباعی به همراه چند غزل و قطعه از مؤمن یزدی از شاعران قرن نهم و دهم قمری گردآوری شده است.

حسین فرزند باقی در حدود سال 948 قمری در شهر یزد دیده به جهان گشود. پدرش در دفترخانۀ شاه نعمت‌الله باقی حاکم یزد کتابدار بود. وی از همان کودکی در پی دانش‌اندوزی و کمال بود، به ویژه آنکه پدرش در بهترین جایگاه ممکن، یعنی کتابخانۀ حکومتی رفت‌وآمد داشت. حسین در محضر بسیاری از بزرگان و دانشمندان یزد زانوی شاگردی به زمین زد و هر آنچه باید بیاموزد را آموخت. چنان‌که به واسطۀ هوش خدادادی در همان جوانی شهرۀ شهر شد و به گونه‌ای شد که مستوفی درباره‌اش نوشت: «هنوز در سن شباب بود که از شمیم فضایل و کمالاتش، مشام مستنشقان گلزار علوم، معطر گشت و از رشحات قلم گوهربارش، ریاض دانش در خضرت و نضارت از ساحت بوستان ارم گذشت». و بدان حد رسید که بسیاری از فاضلان به امید درس‌آموزی و دانش‌اندوزی به محضر او شتافتند. چند سالی خود راهی شیراز شد و از شاگردان برتر و سرآمد مولانا میرزاجان شیرازی شد. سرانجام مؤمن یزدی در 18 رمضان 1018 در هفتاد سالگی درگذشت.

در برخی منابع اشاره شده است که محسن خلقی یزدی در ایّام کودکی به نزد مؤمن حسین یزدی می‌رفته است. امّا در دیوان وی قطعه­ای در هجو خلقی دیده می‌شود. افزون بر این غیاث نقشبند خود را از شاگردان مؤمن حسین می‌دانست. مولانا حسن علی، متخلّص به «علی» نیز در نزد مؤمن حسین، شاگردی کرده است. مؤمن حسین چه در زمان تحصیل و چه در زمان تدریس با بزرگان و دانشمندان زیادی هم‌سخن شده بود که برخی از آنها عبارت­اند از: مولانا عشرتی، مولانا عرفی شیرازی، مولانا حسین موّرخ، اوحدی بلیانی، صادقی افشار، مستوفی بافقی و ... .

در منابع گوناگون تنها اشاره به سفر او به شیراز و شاگردی میرزا جان شیرازی شده است. امّا از خلال رباعیّاتش  چنین به نظر می‌رسد که به جاهای دیگری نیز سفر کرده است؛ مانند: سفرحج که بنابر مادّه تاریخ آن به سال 988 ق روی داده است.

مؤمن حسین همچون دیگر مردمان عصر صفوی، گرایش شیعی داشته است (شهر یزد تا سدۀ نهم، یعنی پیش از حکومت صفوی، از شهرهای مهمّ شافعی‌مذهب ایران بوده است) که در دیوان او ده‌ها رباعی در مدح امامان شیعه و در دفاع از مذهب جعفری وجود دارد.        

اشعار موجود در جنگ‌ها و مجموعه‌های برجای مانده از مولانا مؤمن حسین یزدی که تاکنون شناخته شده‌اند، به استثنای چند غزل و قطعه، تمامی رباعی است. گویا او نیز مانند خیام، اوحدالدین کرمانی، باباافضل کاشانی و تنی چند از دیگر سخنوران نامی زبان پارسی، پردگیان حرم اندیشۀ خود را در کسوت رباعی به جلوه‌گری وامی‌داشته است. از این‌رو تنها بر اساس نوشته‌های تذکره‌نویسان که بر پایۀ آنچه از او بر جای مانده، وی را می‌توان استاد بی‌مانند رباعی دانست؛ زیرا بر اساس دیوان موجود 877 رباعی از او شناخته شده است؛ اما بر خلاف این تعداد رباعی تنها 23 غزل و 8 قطعه از مؤمن شناسایی شده و در دسترس است.

بر اساس پنج نسخۀ تقریباً کامل دیوان وی تعداد رباعیاتش چنین است: نسخۀ خدابخش، 690؛ نسخۀ مجلس شورای اسلامی، 658؛ نسخۀ بریتانیا، 628؛ نسخۀ کاخ گلستان، 614 و نسخۀ فیضیه، 580.

مولانا محمدحسین یزدی در همۀ تذکره‌ها از او به نام‌های ملا مؤمن، ملا مؤمن حسین، حسین یزدی، ملا محمد مؤمن حسین یزدی، مؤمن حسین یزدی و نام‌های همانند، به عنوان تخلص آمده است.

در این کتاب رباعیات بر اساس حرف آخر هر بیت تنظیم شده است.

تعدادی از رباعیاتی که در این کتاب گردآوری شده بدین ترتیب است:

ای مهر به کام من، یک امروز برآ                  وی دوست، تو نیز، از در لطف درآ

ای تلخی روزگار، یک روز مبـاش                 ای محنت روزگار، یک بــار سـرآ

                                                ***

شادی ز دل کسی گریزنده مبـــاد                بر گریۀ کس، زمانـه را خنده مباد

هر دم غمی از رهگذری باید خورد                 روزیّ کســی چنین پراکنـده مباد

                                                ***

در ستایش مولا علی (ع):

دریای سپهر کآفتاب است کفش                   نبود چو علی، گوهری اندر صدفش

خورشید گهی بدر شود، گاه هلال                  گر نـور دهـد به مـاه، درّ نجفــش

نظر شما ۰ نظر

نظری یافت نشد.

منابع مشابه بیشتر ...

از شعر چریکی تا عرفان حلاج: نقد و بررسی کرونولوژیکی اشعار دکتر شفیعی کدکنی (سه جلد)

از شعر چریکی تا عرفان حلاج: نقد و بررسی کرونولوژیکی اشعار دکتر شفیعی کدکنی (سه جلد)

حسن گل‌محمدی

سروده‌های دکتر شفیعی نیز با این تغییر و تحولات نرم‌افزاری و ایدئولوژی‌اش تغییر پیدا کرد؛ از شعر چریک

دیوان اولو عارف چلبی

دیوان اولو عارف چلبی

اولو عارف چلبی

موضوعات به‌کاررفته در دیوان اولیا عارف چلبی را می‌توان به این ترتیب برشمرد: گذرابودن جهان، عشق و ضرو