معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

نویسنده در این کتاب سعی دارد از منظری میان‌رشته‌ای به مطالعه بخشی از تاریخ ادبیات و تئاتر در ابتدای قرن ۱۴ هجری شمسی بپردازد. نویسنده در این پژوهش سراغ برهه‌ای از تاریخ تئاتر ایران رفته که تاکنون کمتر بررسی شده است. تئاتر ایران در دوران پهلوی نخست و پهلوی دوم تا سال 1330 که در برهه‌ای خفا و انزوا و در برهه‌ای دیگر آمیختگی با حرکات مردمی را تجربه کرده است. در این سال‌ها ترجمه از دیگری، فرهنگی در قالب‌های گوناگون رونق می‌یابد و دیگری فرهنگی با نام از طریق تئاتر جای خود را در سپهر نشانه این مرزوبوم می‌گشاید. اما سازوکار ترجمه و توجه به دیگری فرهنگی در هر دوره از تاریخ ایران متفاوت بوده است. در دوره‌ای دیگری به مثابه یک نافرهنگ در در نظر گرفته شده است و در دوره‌ای به کعبه آمال بدل شده و ارتباط‌های گسترده با آن رقم زده می‌شود.

برای این منظور نظریه یوری لوتمان در مکتب نشانه‌شناسی فرهنگی مسکو ـ تارتو برگزیده شده‌است. نگاه خاص کتاب در ذیل این مکتب مطالعه ترجمه فرهنگی در دوره تاریخی یاد شده‌است. ترجمه فرهنگی از عباراتی است که در واژه‌نامه‌های نشانه‌شناسی مکتب مسکو ـ تارتو تعریف شده و می‌کوشد با تعریف سپهر فرهنگی هر دوران و ارائه تعریف خود ویژه از فرهنگ در نشانه‌شناسی فرهنگی بستری را پدید آورد تا نشان دهد گفتگو میان فرهنگ‌های مختلف چگونه رخ می‌دهد. این کتاب ابتدا به ترسیم این سپهر پرداخته و در ادامه نقش این سپهر را در عرصه‌های مختلف ترجمه فرهنگی تئاتر و ادبیات به بحث می‌نشیند. در این پژوهش با استناد به اسناد موجود نشان داده می‌شود که رضا پهلوی با سیستم فرهنگ مرکزمحور به انقباض فرهنگی دست زده و محمدرضا پهلوی در 7 سال نخست می‌کوشد تا به انبساط فرهنگی دست یابد که این نگاه بعد از ترور وی در سال 1327 مخدوش می‌شود. در ادامه دو اثر از رفیع حالتی و معزالدیوان فکری از منظر کاربردی با روش ارائه شده در نشانه‌شناسی فرهنگی تحلیل می‌شود. طبیعی است که این منظر می‌تواند خوانش‌های تازه‌ای را از تاریخ هنری به‌صورت بومی ارائه نماید.

نویسنده در پایان نتیجه می‌گیرد با توجه به پژوهش صورت‌گرفته از منظر نشانه‌شناسی فرهنگی، ترجمه فرهنگی و ترسیم سپهر نشانه‌ای دوران پهلوی اول و ده سال نخست از پهلوی دوم فرهنگ دوره رضا شاه، فرهنگی مرکزمحور ارزیابی شده و فرهنگ دوران محمدرضا شاه میل به محتوامحوری دارد. در همین راستا فرهنگ مرکزمحور سازوکار ترجمه فرهنگی را محدود کرده و با توسل به عنصر طرد فرهنگی متون تولیدی را با رکود مواجه می‌کند. میل در مرکزمحوری متون دوران پهلوی اول و گرایش به حاشیه در متون پهلوی دوم نمودی عینی دارد.

فهرست مطالب کتاب:

مقدمه

ادبیات نظری پژوهش

سپهر فرهنگی ایران (1300 ـ 1330)

نشانه‌شناسی فرهنگی ادبیات (1300 ـ 1330)

ترجمه نمایشنامه به مثابه تئاتر بینافرهنگی

مطالعه نشانه‌شناسی و ترجمه فرهنگی ادبیات نمایشی (1300 ـ 1330)

مطالعه موردی و نتیجه‌گیری