معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

در این کتاب 100 تن از شعرای آذری‌زبان عربی سرا با آثارشان معرفی شده‌اند که یا در عراق زاده شده‌اند؛ یا در آن سامان درس خوانده‌اند؛ یا در یکی از مقابر آن کشور مدفون شده‌اند؛ یا اینکه مسافرت و اقامت طولانی در آن دیار داشته‌اند. ابراهیم تبریزی، ابراهیم چهرگانی، ابوالقاسم سلماسی، احمد خوئینی قزوینی، داود پاشا، رضی زنوزی تبریزی، عباس میرزا، سیدآقا عباد زنجانی، صادق مجتهد تبریزی، عمر سهروردی، فتحعلی زنجانی، مثلی حلبی تبریزی، محمد جواد مهربانی تبریزی، محمدعلی غروی اردوبادی، محمدحسین گرمرودی، محمد فضولی بغدادی، محمد میلانی، مهرعلی خویی، موسی تبریزی، یوسف دهخوارقانی، یوسف مجتهد تبریزی، موسی ایروانی، موسی تبریزی و .... از جمله افرادی هستند که در این کتاب ذکری از آنها به میان آمده است.

اولین شاعری که در این کتاب از او سخنی به میان آمده، ابراهیم تبریزی از شاعران سدۀ 13 قمری و آخرین شاعر یوسف مجتهد تبریزی (1279 ـ 1337 ق) است.

در این کتاب ابتدا زندگی‌نامۀ مختصری از هر شاعر بیان شده است. در ادامه نمونه‌ای از سروده‌های وی آمده و در ادامه آثار مکتوب شاعر موردنظر معرفی شده است. در پایان نیز منابع مورد استفادۀ نویسنده بیان گردیده است.

«محمد رضی تبریزی» از شاعرانی است که در این کتاب نامی از او ذکر شده است. در احوالات وی گفته شده است: میرزا محمد رضی تبریزی فرزند محمد شفیع سرخابی در خاندان سیاست‌پیشه و ادب‌پرور و دانش‌دوست تبریزی زاده شد. پدرش مستوفی نادرشاه و وزیر آذربایجان و خودش منشی الممالک دولت فتحعلی شاه قاجار بود. در علوم و صنایع مختلف استاد بود و خط نیکویی داشت. شعر را به سه زبان ترکی، فارسی و عربی می‌سرود و «بنده» تخلص می‌کرد. در خط نستعلق تالی تلو «میرعماد قزوینی» و در خط شکسته هم‌طراز «عبدالمجید درویش» بود. همچنین خطوط نستعلیق و نسخ را نیز نیکو می‌نوشت. سال 1223 قمری بدرود حیات گفت و پیکر او با دستور شاه قاجار به نجف اشرف حمل شد.

در ستایش فتحعلی شاه سروده است:

دوش کز گیسوی شب بر مه نقاب آمد پدید                              بر رخ کافور سوده مشک ناب آمد پدید

چهرۀ نسرین به زیر طرۀ سنبل نهفت                                     شد تذرو از ساحت گلشن، غراب آمد پدید

در شفق از ماه نو بر گوشۀ بزم سپهر                                       ساغر سیمین پر از لعلی شراب آمد پدید

«محمد فضولی بغدادی» از شاعران دیگری است که در این کتاب نامی از او برده شده است. وی فرزند سلیمان اوغلو از شاعران سه زبانۀ بزرگ در سال 888 قمری تولد یافت. اصالتاً تبریزی بود و در کربلا متولد شد. تحصیلات او در کربلا و بیشتر در شهر حله بوده است. برخی او را «حروفی» می‌دانند و گروهی دیگر که در اکثریت هستند، به تشیع وی حکم کرده‌اند. در انتساب او به کرد و ترک اختلاف است؛ ولی بیشتر پژوهشگران تاریخ ادبی او را ترک می‌دانند. مدتی ابراهیم خان والی بغداد را ثناگو بود و پس از فتح بغداد توسط عثمانی‌ها به مداحی سلطان سلیمان قانونی روی آورد. وی در قبال ثناگویی‌هایش مستمری از سوی دولت عثمانی دریافت می‌کرد. شاعر سترگی بود و همۀ تذکره‌نویسان ادبی او را به استادی در هنر شعری ستوده‌اند. وی در 963 هـق در شهر کربلا بدرود زندگی گفت.

نمونه سروده:

صفا شهد ذوقی من ممازجة الهوی                علا شأن قدری بالغناء عن العلی

رفعت هموم النائبات بسلوة                           حسبت حلول الآتیات کما مضی

تمسک ذیل الصبر عظم کربتی                     فما هو أردی من معاشرة الردی