معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

این کتاب دربردارندۀ شش مقاله تألیفی و دو ترجمه از نوشته‌های فیلسوف ایتالیایی جورجو آگامبن است که برخی از آنها پیش‌تر در نشریات به چاپ رسیده بودند و اکنون شکل کامل‌تری به خود گرفته‌اند. همان‌گونه که از نام کتاب برمی‌آید، محتوای مقالات بر سه مقوله فیلولوژی، زمان و شعر متمرکز است که عمدتا بر پایه نظریات والتر بنیامین بسط یافته‌اند. در سرتاسر کتاب، گرایش به پروژه فکری او به‌گونه‌ای است که هرجا سخن از فیلولوژی، تاریخ، زمان، زبان ناب و... به میان می‌آید، معنای بنیامینی آن مورد نظر است. موضع نظری کتاب صریحا در «مقدمه» اعلام می‌شود و ایده‌های مقالات به میانجی تفکر انتقادی با سیاست، الهیات، فرهنگ و جامعه پیوند می‌یابد. نویسنده کوشش‌های نظری‌اش را در تقابل با تلقی‌های ایدئولوژیک و دروغین از «کار فرهنگی» می‌داند و در باب ماهیت حقیقی آن می‌نویسد: «شاید زمان آن رسیده که از نو در کلیت کار فرهنگی دقیق شویم و در مقام «مورخی ماتریالیستی» در مظاهر برساخته کنونی آن خیره بمانیم. اینک زمان گفت‌وگو با تمام صُور مفهومی و مضامینی فرا رسیده که هنوز می‌توان به اندازه کورسویی در جهت رخداد حقیقت بر آنها امید بست یا هر کار دیگری که قادر باشد تحت پیکربندی‌های نوین، بقایای آنچه را گمان می‌کنیم تا ابدالآباد در حال از‌دست‌رفتن است، از عفن و ابتذال رهایی بخشد». این هدف در قالب چندین قطعه به واسطه سه مقوله مرکزی به شکلی درهم‌تنیده و در پیوند با دیگر صور مفهومی پی گرفته می‌شود.

 تا کنون کتابی با رویکرد تخصصی یا تمرکزگرایانه در باب چنین موضوعاتی در بازار نشر وجود نداشته است. کتاب می‌کوشد بیشتر از آنکه خلأ کتابی با مضمون جدید و از موضع فاضلانه را در دنیای نشر پر کند، پرتوی بر خلأ نوعی بصیرت خاص و منزوی بیفکند که به زعم نویسنده چیزی نیست جز «فیلولوژی ماتریالیستی». شاید دغدغۀ اساسی تمامی قطعاتی را که در این مجموعه آمده‌اند را بتوان اقماری پیرامون این پرسش دانست که چگونه می‌توان در بررسی شیوه‌های معین و ساختارهای از پیش موجودی خطر کرد و در ژنتیک آنها دست برد که شعر فارسی، فقه اللغۀ فارسی، زمان گاهشمارانۀ تاریخ فارسی و نیز فتشیسم استعاری زبان فارسی در بستر آن شیوه‌ها و ساختارها، خود را در راستای حفظ وضع موجود تثبیت می‌کنند.

قسمت پایانی کتاب ترجمه‌هایی است از نوشته‌های آگامبن. مناسبت یا دلیل گنجاندن ترجمه مقالات آگامبن در این کتاب، این‌طور بیان می‌شود: «به نوعی این دو مقاله حامل مهم‌ترین تفاسیر انتقادی است که قسمت تألیفی کتاب تلاش کرده آن را در فرم خود درآورد... . [همچنین] به‌عنوان مصداقی برای یک کار فیلولوژیک که به‌طور گسترده‌ای می‌تواند حساسیت‌های متقابل میان زبان و سیاست را صورت‌بندی کند و از خلال آن سیاست خود را در متن یک تفسیر منظومه‌ای بنا نهد، به عنوان سنگ محکی برای نظریه فیلولوژی رادیکال برگزیده و ترجمه شده است». اینکه تلاش نویسنده تا چه اندازه توانسته به ادعای اول جامه عمل بپوشاند، موضوع بحث جداگانه‌ای است که در این مجال نمی‌گنجد. اما دلیل دوم، بی‌شک قابل تصدیق است؛ ارجاعات مکرر نوشته‌ها به مقالات آگامبن مؤید همین امر است. به طور کلی، با توجه به قرابت اندیشه‌های بنیامین و آگامبن و نیز تعلق به سنت فکری مشترک، دلیل محکمی برای انتشار ترجمه‌های مذکور در کنار قطعات تألیفی کتاب وجود دارد.

فهرست مطالب کتاب:

انسان درخت تصویر

چرا فیلولوژی، فیلولوژی نیست؟

برج تاتلین

ایده‌های فیلولوژیک

شعارها و امکان یک تجدیدنظر

بانک‌ها و استعاره‌ها

زمانی که باقی مانده است/ جورجو آگامبن

«ک»/ جورجو آگامبن