دستم در دستم نه/ مجموعه اشعار منوچهر نیستانی
خلاصه
منوچهر نیستانی یکی از تأثیرگذارترین و با این حال گمنامترین شاعران یک نسل قبل است، در حالی که تأثیر بسیار زیادی روی شاعران معاصر داشته و تأثیر او بر شعرهای نو و غزل حسین منزوی و محمدعلی بهمنی غیرقابل انکار است.معرفی کتاب
برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.
منوچهر نیستانی را شاید بتوان به دلیل عدم معرفی بسزای این شاعر به نسل شاعران معاصر مخصوصاً در دو دهۀ اخیر و عدم دسترسی آسان نسل ادبی امروز به کتابهای او با همۀ معروفیتش یک جزیرۀ ناشناختۀ ادبی دانست، به حدی که اگر این شاعر هم به اندازۀ شاعران همنسل و معروف خود معرفی و شناخته میشد، میتوانست سهم عمدهای در جریان شعر امروز مخصوصاً مسیر شعر پیشرو امروز اعم از غزل یا نیمایی و سپید داشته باشد. گمنامی و مستورماندن شعر منوچهر نیستانی البته تا حدود زیادی هم به انزواطلبی و عزلتگزینی عمیقی که در شخصیت خود این شاعر موج میزند برمیگردد، درست مثل مرحوم نوذر پرنگ که و هم در انزوا و تنهایی نوشت و شعرش هم همچنان در تاریکی و ناشناس مانده است. چنین شعری اهل قیل و قال نیست و بهندرت مخاطبی را به خود فرا میخواند، یعنی برای دیده شدن صدایش را بالا نمیبرد؛ اما اگر مخاطب زرنگی این صدای آرام را شنید و وارد جهان شعر چنین شاعری شد، از او به بهترین شکل ممکن پذیرایی میکند و جهانی حیرتانگیز در برابر چشمانش میگشاید. در شعر منوچهر نیستانی مخاطب بیش از آنکه درگیر مقایسه ضعف یا قوت شعر وی نسبت به همنسلانش باشد، درگیر تفاوت جهان شعری او با دیگران است؛ یعنی بزرگترین مشخصۀ شاعری وی دیگر گونهاندیشی وی است. نیستانی شعر و زیبایی را طوری دیگر میبیند و در نتیجه شعری هم که میسراید، به گونهای دیگر است. از اینرو مقایسه او با دیگر چهرههای شعر همنسل وی بسیار دشوار است. همین تفاوت ساختاریست که گاه دریافت زیبای شعر او را در گام اول برای مخاطب تازه کار یا مخاطب عام دشوار میکند. از این دیدگاه شاید بتوان شعر او را شعر خاص و شعر خواص نامید. هر چند این مشخصه کلی شعر منوچهر نیست و همزمان با نوسانات روحی و فکری شاعر نوسانات زبان مضمون و ساخت در شعر مشهود است. به گونهای که شعر او را به سطحی از تنوع میرساند که مخاطب عام حتی ردۀ سنی کودک و نوجوان هم بتواند سهمی از آن داشته باشد. معمولاً در شعر شاعران درونگرا تنوع موضوعی چندانی دیده نمیشود. اما شعر منوچهر نیستانی در عین داشتن خلق و خوی درونگرایانه از لحاظ موضوعی از تنوع نسبتاً بالایی برخوردار است.
در کارنامه کاری او از شعر عاشقانه و اجتماعی تا شعر جنگ و شعر کودک و همچنین تصحیح برخی متون کلاسیک فارسی دیده میشود، مخصوصاً در شعر اجتماعی که حجم نسبتاً قابل توجهی از شعر او را در بر میگیرد، حساسیت و دقت بیشتری دیده میشود و این نشان میدهد که شاعر به پیرامون خود بیتفاوت نبوده و از جامعهای که در آن زندگی میکند تأثیر پذیرفته و سعی در تأثیرگذاری بر آن دارد و در نهایت نوآوری و جسارتی که وی در سرایش در قالبهای کلاسیک اعم از غزل و مثنوی به خرج داده است، مثالزدنی است. شعرهای کلاسیک نیستانی هر چند بخش کوچکی از مجموعه آثار وی را در بر میگیرند؛ اما از نظر نوع مضمونپردازی و شکل روایت و پرداخت تصاویر و ابتکاراتی که شاعر در شکل بیرونی و درونی غزل ایجاد کرده بینظیرند و در عین کمحجمبودن، حرفهای بسیاری برای گفتن دارند. تأثیر غزل وی بر غزلسرایان همنسلش حتی غزلسرایان بزرگی همچون حسین منزوی، سیمین بهبهانی و محمدعلی بهمنی کموبیش مشهود است و هماکنون نیز برای غزلسرایان پیشرو نسل بهد از خودش منشأ الهام است. برای مثال منوچهر نیستانی اولین کسی بود که سطربندی کلاسیک و سنتی آن زمان غزل (سطربندی منظم مصرع و زیر مصرع) را بر هم زد و آن را به شکل سطربندی نیمایی تغییر داد، یعنی به عبارتی از دید نیستانی پایان وزن مصرع نمیتوان معیاری برای پایان سطربندی در غزل باشد، بلکه سطر در غزل علاوه بر داشتن وزن عروضی میتواند بعد از اتمام وزن هم ادامه پیدا کند و باید جایی تمام شود که جمله تمام میشود با این دیدگاه یک سطر هم ادامه پیدا کند، با یک مصرع را میتوان در نیم مصرع و حتی کوتاهتر قطع کرد و باقی مصرع را با سر پایین انتقال داد، به عنوان مثال غزل معروف وی با عنوان (شب میرسد زراه ...) یکی از بهترین نمونههای این نوع سطربندی در غزل است. این استفاده از سطربندی نیمایی در غزل در عین وفاداری به وزن عروضی آن، یکی از اتفاقاتی بود که افقی تازه فراروی غزلسرایان پیشرو معاصر باز کرد، به نوعی که بعدها عدهای از شاعران از جمله مجید معارفوند در کتاب (این مرد یک مثلث بیضلع) و هادی خوانساری در کتابهای (کلاویای شکسته و تظاهرات تکنفره) با استفاده از این شگرد به تکنیک گسترش وزنی رسیدند، یعنی با ترکیب این تکنیک با صنعت موقوفالمعانی به نوعی از غزل دست یافتند که به تناسب شکل سطربندی و تغییر فواصل نقاط، سکوت وزن و شکستن کلمات قافیه در عین داشتن وزن اصلی درهر مصرع و در کلیت شعر، در ارتباط میان ابیات وزنهای دیگری بهوجود میآمدند به نوعی که غزل به گونهای از بیوزنی در عین داشتن چندین وزن میرسید، هر چند این تکنیکها به دلیل افراط و اسرار بیش از حد در اجرای این فرم از آغاز تا پایان غزل از بُعد محتوا و احساس شاعرانه که بخش اصلی متافیزیک قالب تا غزل را تشکیل میداد دچار فقر میشدند، آنطور که باید و شاید نتوانستند تأثیری عمومی بر جو غزل بگذارند؛ اما همین تکنیک بعدا از طرف خود همین دوستان و دیگران غزلسرایان پیشرو و تعدیل و به شکل استفادۀ اقتضایی نمود دوبارهای پیدا کرد و جایگاه خود را مستحکم نمود به طوری که در غزل پیشرو دهه هشتاد و هماکنون بسیار از آن استفاده میشود.
در این کتاب افزون بر مجموعۀ اشعار منوچهر نیستانی، نوشتههای دیگران دربارۀ اشعار وی نیز آورده شده است، از قبیل نوشتۀ علی باباچاهی بر گزیدۀ اشعار نیستانی، نوشتۀ محمدعلی سپانلو بر «دیروز، خط فاصله»، غلامرضا صراف، محمدعلی علومی، احمد نوریزاده، م.آزاد و فرهاد عابدینی.
فهرست مطالب کتاب:
درنگ
حرف اول
جوانه
خراب
دیروز، خط فاصله
کتابچۀ غزلها
مثنویها
نوشتههای دیگر دربارۀ اشعار منوچهر نیستانی
پربازدید ها بیشتر ...
گزارشهایی دربارۀ مختصر عملیاتی در جنوب ایران: رویارویی نظامی بریتانیا و ایل قشقایی در بهار و تابستان 1918 م/ 1336 هـ.ق
سر پرسی سایکس، کلنل ای.اف. اورتون و دیگرانآنچه در این کتاب آمده، مجموعهای از گزارشهای فرماندهان بریتانیایی رشتهعملیاتی است که در بهار و تاب
ایل بختیاری در دورۀ قاجار
آرش خازنیموضوع این کتاب تأثیر متقابل حکومت و ایل در حاشیۀ ایران در دورۀ قاجار است. بررسی تاریخ اتحادیۀ ایلی ب
منابع مشابه بیشتر ...
صدای پای آب: نگاهی بر بلندترین شعر سهراب سپهری (خوشنویسی قطعات: غلامحسین امیرخانی): بر اساس درسگفتارهای شعر معاصر
سوگل مشایخیاین کتاب افزون بر مقدمۀ نویسنده، از دو بخش سامان یافته است؛ بخش نخست کتاب شرح شعر «صدای پای آب» سپهر
تحفۀ فاطمیه: جنگنامۀ سردار فاتح در یزد
میرزا مهدی جلالی یزدی«تحفۀ فاطمیه» اثر شادروان میرزا مهدی جلالی یزدی است که در ستایش و گزارش جنگ محمدرضا خان سردار فاتح ب