معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

ویلیام چیتیک در این کتاب می‌کوشد افزون بر گزارشی از زندگی‌نامه شیخ، اندیشه او را به‌سادگی به خواننده معرفی کند.

ابن عربی ملقب به «شیخ اکبر» و «محیی‌الدین» (زنده گرداننده دین) سال 1165 م در اسپانیا متولد شد و به جرئت می‌توان گفت او یکی از بحث‌برانگیزترین متفکران و عرفای مسلمان در نهصد سال گذشته بوده است. برجسته‌ترین اثر ابن عربی «فتوحات مکیه» است که دائرة ‌المعارفی از ماوراءالطبیعه، الهیات، کیهان‌شناسی، انسان‌شناسی روحانی، روان‌شناسی و فقه است.

ابن عربی آثار بسیاری نگاشته و هنوز بخشی از آثار او در قالب رسائل و نسخ خطی در کتابخانه‌های سراسر دنیا پراکنده شده و به چاپ نرسیده است. حتی درباره فتوحات مکیه عده معدودی از متخصصان مدعی شده‌اند که تمامی آن را خوانده‌اند؛ همچنین درباره این اثر گفته می‌شود افرادی که در هر عصر به فهم این اثر نائل می‌شوند از انگشتان یک دست تجاوز نمی‌کنند. این امر چند علت دارد که علی‌الخصوص می‌توان به دانش شگفت‌انگیز، مباحث پیوسته متعالی، دیدگاه‌های دائم التغییر و سبک‌های متنوع شیخ اشاره کرد. نظرات و دیدگاه‌های ابن عربی نه محدوده‌ای داشت و نه مخاطبین خاصی که انسان انتظارش را دارد. به علاوه این آموزه‌ها به همه زوایا و روزنه‌های تمدن اسلامی رخنه کرد. این امر به انحاء مختلف محقق گشت؛ به ویژه به‌واسطه طریقت‌های عرفانی موجود و در دسترس که نقش عمده‌ای در شکل گیری جوامع در تمامی عالم اسلامی داشت. حتی چند طریقت مدعی گشتند که او یکی از عقلاء و آباء معنوی آنهاست. دو اثر بسیار مشهور دیگر عبارتند از: 1. «فصوص الحکم» (نگین‌های حکمت) که ابن عربی در آن براساس استنباطش از آیات قرآنی و احادیث تشریح کرده که چطور هر یک از بیست و هفت پیغمبر از آدم تا حضرت محمد(ص) بر او آشکار شده‌اند. 2. «ترجمان الاشواق» (بازگوینده اشتیاق) که مجموعه مختصر اشعار عاشقانه است که از دیدار شیخ اکبر با «نظام» در اولین زیارتش از مکه الهام یافته بود.

فصل‌های این کتاب، مجموعه‌ای است که نوع نگاه ابن عربی را به تصویر می‌کشد. هدف نویسنده صرفاً این است تا اندیشه ابن عربی را به خوانندگانی که پیش‌تر با او آشنا نبوده‌اند، معرفی کند.

ویلیام چیتیک در این اثر، تمام‌قامت از اندیشه‌های ابن عربی دفاع می‌کند. او درباره دشواری کلام ابن عربی می‌گوید: «ممکن است تصور شود که دشواری آثار ابن عربی بدین سبب است که او بی هیچ ضرورتی سخنان کهنه و پیچیده آثار پیش از خود را تکرار کرده است. اما به واقع، ما در آثار ابن عربی با رویکردی فوق العاده بدیع به دانش اسلامی سروکار داریم، تا بدانجا که وی واقعاً پیش از خود نظیری نداشته است. به یقین طی چند قرن پیش از ابن عربی نویسندگان برجسته‌ای وجود داشته‌اند که تعالیم صوفیانه را همراه با پیچیدگی نظری بیان کرده‌اند، اما حتی در مقایسه با بزرگان این گروه، مثل غزالی، می‌بینیم که ابن عربی تغییری بنیادین ایجاد کرده است».

نویسنده در این اثر از باب رحمت و نگاه مهربانانه در اندیشه‌های ابن عربی سخن گفته است. او در قسمتی از کتاب به بحث از «عذاب شیرین» خداوند می‌پردازد و اینگونه از اندیشه  ابن عربی سخن می گوید: «شیخ اکبر خلود دوزخ را انکار نمی‌نماید، اما ابدیت عذاب را نمی‌پذیرد. استدلال بنیادین او همان موضوع سبقت رحمت الهی است. کجا ممکن است شقاوت سرمدی باشد؟ از خدا دور باد که غضب او بر رحمتش سبقت گیرد. او صادق است، پس می‌بایست که رحمت گسترده‌اش را به تنگنای تخصیص اندازد و حال آنکه او رحمتش را عمومیت بخشیده».

عنوان کتاب، یعنی "ابن عربی، وارث انبیاء" برگرفته از یکی از القاب شامخه‌ای است که ابن عربی به تلویح ابلغ از تصریح، برای خود مقرر داشته است و در کنار سایر مقولات چالش‌انگیز اندیشه او، اسباب مباحثات و مجادلات فراوانی میان متکلمین و اصحاب نظر شده است.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار مترجم

معرفی

زندگی ابن عربی

باب یکم: میراث محمدی

باب دوم: محبان خداوند

باب سوم: اصول الهی محبت

باب چهارم: کیهان‌شناسی ذکر

باب پنجم: معرفت و تحقیق

باب ششم: زمان، مکان و عینیت معیارهای اخلاقی

باب هفتم: البیّن (آنچه در بین است)

باب هشتم: تجلی خیالی برزخی

باب نهم: هرمنوتیک رحمت