۱۵۷۴
۴۹
نگاهی اجمالی به عصر زرین فرهنگ ایران/ مصاحبۀ پروین قریشی و نسرین تخیری با حسن قاضی‌مرادی

نگاهی اجمالی به عصر زرین فرهنگ ایران/ مصاحبۀ پروین قریشی و نسرین تخیری با حسن قاضی‌مرادی

پدیدآور: پروین قریشی ناشر: کتاب آمهتاریخ چاپ: ۱۳۹۳مکان چاپ: تهران تیراژ: ۲۰۰۰شابک: 4ـ23ـ,7033ـ600ـ978 تعداد صفحات: ۳۷۹

خلاصه

این کتاب مصاحبه‌ پروین قریشی و نسرین تخیری با حسن قاضی‌مرادی پژوهشگر و مترجم در حوزه روان‌شناسی اجتماعی و تاریخ اجتماعی و سیاسی ایران، دربارۀ عصر زرین فرهنگ و تمدن ایرانی در سده‌های سوم تا پنجم هجری است.

معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

 

این کتاب مصاحبه‌ پروین قریشی و نسرین تخیری با حسن قاضی‌مرادی پژوهشگر و مترجم در حوزه روان‌شناسی اجتماعی و تاریخ اجتماعی و سیاسی ایران، دربارۀ عصر زرین فرهنگ و تمدن ایرانی در سده‌های سوم تا پنجم هجری است.

عصر زرین فرهنگ و تمدن در سده‌های سوم تا پنجم هجری یگانه دوره‌ای است در تاریخ ایران که ایرانیان با تولید فکر با تسخیرشدگی‌شان رویاروی شدند. هرچند در تولید فرهنگ و تمدن این عصر مردمان دیگری نیز فعال بودند، دست‌آوردهای این عصر به طور عمده نتیجۀ فعالیت همه‌جانبۀ ایرانیان بود. دست‌آوردهای فرهنگی و تمدنی این دوران تأثیر مهمی در خیزش دورۀ نخست رنسانس اروپایی در سدۀ دوازدهم میلادی داشت و آوازۀ جهانی یافت. در این کتاب در پنج فصل تحلیل اجمالی از تاریخ و دست‌آوردهای عصر زرین ارائه شده است. در پی‌گفتار کتاب نیز این نظر مطرح شده که ما ایرانیان اکنون در دوره‌ای قرار داریم که باید با پرسش از عقب‌ماندگی‌های خود پاسخی فرهنگی ـ سیاسی به موقعیت کنونی‌مان بدهیم.

در این کتاب دربارۀ شعر و ادب فارسی عصر زرین فرهنگ گفته شده است: به نظرم شعر این دوره، خرد و خردورزی نقش محوری دارد. مهم این است که بدانیم تجلی خرد در این دوره بیشتر حکمت‌آموزی است. پنددادن در شعر این دوره کم‌رنگ است. درست بر خلاف شعر دوره‌های بعد که در آن پنددادن پررنگ می‌شود؛ برای نمونه وقتی رودکی می‌گوید:

رفت آن‌که رفت و آمد آنک آمد                                بود آن‌که بود خیره چه غم داری؟

هموار خواهی کرد گیتی را                                       گیتی است کی پذیرد همواری؟

شو تا قیامت آید زاری کن                                       کی رفته را به زاری باز آری؟

با اینکه شعر او صورت خطابی دارد، اما نکته‌ای حکمت‌آموز را ارائه می‌دهد و پند نمی‌دهد.

شاعران دیگری هم در این دوره بودند که شعرشان حکمت‌آموز است. به نظرم می‌شود گفت شعر حکمت‌آموز با رودکی است که در ادب ما تثبیت می‌شود. در همین عصر زرین با فردوسی تحکیم می‌یابد و با خیام به اوج خود می‌رسد.

رودکی افزون بر اشعار حکمت‌آموز خود کلیله و دمنه و سندبادنامه را به عنوان آثار حکمت‌آموز به شعر درآورد. از شعرای خردورز این دوره ابوالفرج سگزی (وفات 393 ق) است. او را استاد عنصری می‌دانند. در خدمت سیجوریان بود و محمود غزنوی را در شعر خود مسخره می‌کرد. پس از فتح سیستان محمود فرمان داد او را بکشند؛ اما با شفاعت عنصری از مرگ نجات یافت. وی می‌گوید:

عنقای مُغرب است در این دور فرخی                          خاص از برای رنج و محنت است آدمی

چندان که گرد صورت عالم برآمدیم                           غمخوار آدمی است و بیچاره آدمی

هرکی به تور خویش گرفتار محنت‌اند                         کس را نداده است برات مسلّمی

پروین قریشی ابتدای کتاب داستان نگارش آن را اینگونه شرح می‌دهد: «در بهار 1390 در مجلسی حضور داشتم که آقای قاضی‌مرادی نیز حضور داشت. گوشه‌ای نشسته بود با دو سه نفر  صحبت می‌کردند. یکباره شنیدم که گفت: دقیقاً، عصر زرین فرهنگ ما در شروع رنسانس در اروپا نقش داشت. خواسته و ناخواسته به صحبتشان گوشش دادم. صحبت او باعث شد به سؤال‌هایی که گاهی به آنها فکر می‌کردم، فکر کنم. همیشه این سؤال را داشتم که اگر با خواندن فردوسی و رودکی و خیام می‌دیدم که اینها تا چه حد به خرد اهمیت می‌دادند این توجه آنها به خرد از کجا ناشی می‌شد! قبول داشتم که ظهور اندیشه‌های بزرگ در افراد یک سرزمین یک تصادف نیست و بزرگان هر سرزمین فرهنگی و تمدنی، به نوعی عصاره‌ تجارب مردم آن سرزمین هستند. وی در ادامه آورده است: برایم سؤال بود که این مردم چه تجاربی داشتند که 500 سال قبل از دکارت، رودکی می‌گوید: تا جهان بود از سر آدم فراز/ کس نبود از راز دانش بی‌نیاز// دانش اندر دل چراغ روشن است/ وز همه بد بر تن تو جوشن است یا فردوسی می‌گوید: به راستی اگر ما خرد داشتیم/ کجا این سرانجام بد داشتیم. گاه که این اشعار را به خاطر می‌آوردم به این فکر می‌کردم که آیا میراث فکری ایران در قبل از اسلام در این توجه به خرد نقش داشته است یا نه! برایم این سؤالی شده بود که میراث امپراتوری‌های بزرگ ایران در طول هزار سال برای ایرانیان چه بود! مگر می‌شود اندوخته‌های تمدنی و فرهنگی مردمی که یکی از دو امپراتوری بزرگ دوران باستان را اداره می‌کردند و در همان دوران به اندیشمندان زیادی مأمن داده بودند با یک شکست نظامی از صحنه‌ روزگار محو شود؟

وی افزوده است: من در مطالعاتم گاهی به اشاره‌هایی در مورد عصر زرین فرهنگ بر می‌خوردم و می‌دانستم که مثلا خیام و رودکی و فردوسی یا دانشمندان معروفی مثل ابن‌سینا و بیرونی در همان دوره بوده‌اند. فقط می‌توانستم بفهمم دوره‌ای که آنها در آن زندگی می‌کردند دورۀ مهمی بوده که چنین عنوانی برایش گذاشته بودند. بعد از یکی دوبار دیگری که آقای قاضی‌مرادی از عصر زرین حرف زد، فکر کردم در این‌باره با او صحبت کنم. من او را از طریق کتاب‌هایش می‌شناختم  و می‌دانستم که توجه اصلی‌اش به مسائل ایران و آسیب‌شناسی جامعۀ ما است. پس در فرصتی که پیش آمد خودم را به او معرفی کردم و ضمن بیان سؤالات ذهنی‌ام، خواهش کردم که در خصوص این «عصر طلایی» منابعی برای مطالعه معرفی نمایند. نظر ایشان این بود که این موضوع به‌طور مشخص کمتر مورد بررسی قرار گرفته ولی چند کتاب برای مطالعه به من پیشنهاد کردند. مثل عصر زرین فرهنگ ایران نوشته ریچارد فرای، ایران در نخستین سده‌های اسلامی، نوشته اشپولر، تمدن اسلامی در سده‌ چهارم هجری  نوشته آدام متز و ... . من در چند ماه بعد کتاب‌های معرفی شده را خواندم؛ اما برایم کافی نبود و نمی‌توانستم تحلیلی از این دوره داشته باشم. با توجه به آشنایی با خانم نسرین تخیری خواستم با آقای قاضی‌مرادی ملاقاتی داشته باشم. در این ملاقات در دفتر انتشارات آمه دربارۀ خوانده‌هایم با او حرف زدم. ایشان هم در جواب حرف‌های من توضیحاتی دادند.

فهرست مطالب کتاب:

سرسخن

پیش‌درآمد

فصل اول: پیش‌زمینه‌های فکری عصر زرین فرهنگ ایران

فصل دوم: تثبیت عصر زرین فرهنگ و تمدن در حکومت‌های سامانیان و آل بویه

فصل سوم: حوزه‌های فعالیت در عصر زرین فرهنگ ایران

ـ ادب فارسی

ـ فلسفه

ـ تاریخ‌نگاری

فصل چهارم: زوال عصر زرین فرهنگ ایران

فصل پنجم: اهمیت عصر زرین فرهنگ ایران

ضمیمه: علوم در عصر زرین

ـ پزشکی

ـ ریاضیات

ـ نجوم

ـ جغرافیا

پی‌گفتار: در عصر فرهنگ نوشتۀ حسن قاضی‌مرادی

منابع

نظر شما ۰ نظر

نظری یافت نشد.

پربازدید ها بیشتر ...

ایران در آینۀ شعر روس

ایران در آینۀ شعر روس

میخاییل سینلنیکوف

این کتاب برگرفته از کتاب «ایران و درون‌مایه‌های ایرانی در شعر شاعران روس» اثر میخاییل سینلنیکوف شاعر

منابع مشابه بیشتر ...

فیلمفارسی چیست؟

فیلمفارسی چیست؟

حسین معززی‌نیا

این کتاب بر مبنای این پرسش که «فیلمفارسی چیست؟» شکل گرفته است و نویسنده کوشیده است با گفتگو‌ها و ارا

شناخت نامۀ دکتر محمدرضا باطنی

شناخت نامۀ دکتر محمدرضا باطنی

به کوشش مجتبا نریمان

دکتر باطنی در سطح مقوله‌بندی یا قالب‌بندی مفاهیم به کمک واژه‌های زبان نیز پیشتاز و اثرگذار بوده است.