معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

اولین همایش بین‌المللی میراث مشترک ایران و عراق، در حالی برگزار شد که سابقه‌ای بدین گستردگی در موضوعات و رویکردها نداشت. دبیرخانۀ همایش بیشترین همت خود را به انتشار و عرضۀ آثاری قابل توجه و ارزنده در حوزۀ مطالعات ایرانی ـ عراقی معطوف داشت و در کنار جمع‌آوری مقالات ـ که از مهم‌ترین ثمرات این همایش بود ـ به انتشار کتاب‌هایی با موضوعات گوناگون اقدام نمود. حاصل مقالات جمع‌آوری شده در حدود 40 جلد است که 28 جلد از آن منتشر شده و در این سایت مجموعه‌های مرتبط با حوزۀ زبان و ادبیات فارسی معرفی خواهند شد.

دفتر هجدهم از این مجموعه مقالات دربارۀ شعر مذهبی و دربردارندۀ هفت مقاله است.

دو ملت ایران و عراق به واسطۀ اشتراکات دینی و فرهنگی شاهد تشابه ادبی در حوزه‌های مشترک بوده‌اند. یکی از این اشتراکات پرداختن به موضوع عاشورا و نهضت امام حسین (ع) است که شاعران و نویسندگان عراق به واسطه نزدیکی زمانی و مکانی پیش از دیگران به موضوع پرداخته‌اند. اما گرایش‌های شیعی و انقلابی به خصوص پس از پیروزی انقلاب، زمینه‌های جدیدی را برای هنرآفرینی شاعران ایرانی در این مجال فراهم کرد. شعر عربی و فارسی روند متفاوتی را از آغاز شکل‌گیری شعر حسینی تاکنون طی کرده‌اند. این نوع ادبی در دوره‌های مختلف گاه جنبه نوآوری و ابداع به خود دیده و گاه به تقلید از شاهکارهای ادبی مدتی را به تکرار سپری کرده است. اما به حق می‌توان گفت در دوره معاصر حسن حسینی با مجموعه «گنجشک و جبرئیل» و حسن السنید با مجموعه «الحسین لغة ثانیة» زمینه جدید و بدیعی را در شعر عاشورایی معاصر ایجاد کرده‌اند که شباهت‌هایی نیز به یکدیگر دارد. سرودن یک مجموعه و دفتر شعری با موضوعات عاشورایی اولین و بارزترین ابداع دو شاعر به شمار می‌آید. افزون بر نمود بارز جنبه تصویری و نمادین اشعار دو شاعر آنها را از حیث زبان به یکدیگر نزدیک ساخته است. در مقالۀ «پیشگامان نوآوری در ادبیات حسینی ایران و عراق» تنها به معرفی این دو شاعر و مجموعه‌های ارزشمند آنها و جنبه‌های نوآوری دو اثر پرداخته شده است.

سبک‌شناسی یکی از مکاتب نقدی جدید است که با پیشرفت زبان‌شناسی ترقی کرده و روز‌به‌روز در حال شکوفایی و پیشرفت است. این مکتب نقدی به بررسی تحلیل‌های زبانی پرداخته و عوامل مؤثر در بنای یک اثر و ویژگی‌های فنی آن را مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌دهد. سبک‌شناسی اساس تحلیل یکی از آثار ادبی معاصر در مقالۀ «سبک‌شناسی شعر آیت‌الله غروی اصفهانی کمپانی در مدح امام رضا (ع)» است. آیت‌الله محمدحسین غروی اصفهانی معروف به کمپانی از علما و عرفای بنام معاصر و صاحب دیوان اشعار عربی «الانوار القدسیه» و متخلص به مفتقر است. در دیوان اشعار فارسی و عربی وی، اشعار بسیاری در مدح خاندان عصمت و طهارت نمایان است که از جملۀ آنها می‌توان به مدحیۀ بلند وی در مدح امام رضا (ع) اشاره کرد که به زبان عربی سروده شده است.

 نویسندگان این مقاله قصد دارند قصیدۀ ادبی ـ عرفانی ایشان در مدح امام رضا (ع) را با استفاده از اسلوب توصیفی ـ تحلیلی بررسی کرده و سه سطح سبک‌شناسی یعنی سطح آوایی، دلالی و ترکیبی این شعر را مورد ارزیابی و واکاوی قرار دهد. از مهم‌ترین نتایج این پژوهش آن است که با به‌کاربردن سبک‌شناسی به عنوان مکتبی از مکاتب نقد ادبی، به خوبی می‌توان بنیۀ عمیق یک اثر ادبی را در سه سطح تحلیل نمود و زیبایی‌های آن را دریافت.

همچنین آیت‌الله غروی اصفهانی کمپانی یکی از شاعران توانمند و چیره‌دست ادبیات معاصر ایران است که با وجود دارابودن دو دیوان شعر به زبان‌های فارسی و عربی و با اشعار بسیار در مدح پیامبر و اهل بیت مطهرشان، متأسفانه گمنام مانده و مورد توجه و بررسی شایسته قرار نگرفته است.

فهرست مقالات کتاب:

پیشگامان نوآوری در ادبیات حسینی ایران و عراق: حسن حسینی و حسن السنید/ نرگس انصاری

سیمای امام زمان (عج) در سروده‌های فارسی و عربی محمدحسین اصفهانی/ عبدالأحد غیبی، سعید نیسی

بررسی شعر عاشورایی معاصر در دو ادب ایرانی و عراقی/ سیمین اکرمی شهرسبی، اعظم رضائی

واکاوی تفکر شیعه و تجلی آن در اغراض شعر عربی و عراقی/ معصومه پویا، فرهاد دیوسالار

سبک‌شناسی شعر آیت‌الله غروی اصفهانی کمپانی در مدح امام رضا (ع)/ آفرین زارع، راضیه کریمی، فاطمه کوثری

تصویرپردازی در شعر شیعی سیدحیدر حلی و شهریار/ ابوالحسن امین مقدسی، کلثوم تنها

نعت و ستایش حضرت محمد (ص) در شعر کلاسیک کردی/ مهری پاکزاد، رضا جدی