۲۸۶۹
۴۰۵
جلوه‌های مدارا در آثار سخنوران بزرگ فارسی: فردوسی، مولوی، سعدی و حافظ

جلوه‌های مدارا در آثار سخنوران بزرگ فارسی: فردوسی، مولوی، سعدی و حافظ

پدیدآور: احمد کتابی ناشر: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی تاریخ چاپ: ۱۳۹۳مکان چاپ: تهرانتیراژ: ۵۰۰شابک: 6ـ708ـ426ـ964ـ978 تعداد صفحات: ۳۹۸

خلاصه

در این کتاب کوشش شده تجلیات مفهوم مدارا در آثار چهار تن از سخنوران سترگ فارسی ـ فردوسی، مولوی، سعدی و حافظ ـ به گونه‌ای نظام‌مند ردیابی و بررسی شود.

معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را در بالای صفحه ببینید.

 

در این کتاب کوشش شده تجلیات مفهوم مدارا در آثار چهار تن از سخنوران سترگ فارسی ـ فردوسی، مولوی، سعدی و حافظ ـ به گونه‌ای نظام‌مند ردیابی و بررسی شود. بدین منظور نخست ملاک‌ها و شاخص‌هایی برای ارزیابی میزان تمایل به مدارا در نظر گرفته شده و سپس بر مبنای آنها، تمامی آثار این سخنوران ـ اعم از منثور و منظوم ـ به دقت استقصا شده و شواهد دالّ بر اعتقاد یا گرایش آنان به این مسئله استخراج، دسته‌‌بندی و سپس تجزیه و تحلیل شده است.

مدارا یعنی توانایی و آمادگی فرد، گروه یا جامعه برای تحمل ارادی (آزادانه) عقاید و رفتارها که با هنجارها و ارزش‌های مورد قبول یا احترام آنها سازگاری ندارد. مفاهیمی از معانی مدارا که در بخش مربوط به فردوسی بررسی شده‌اند، عبارتند از: فروتنی و خاکساری، انسان‌دوستی، خردمندی و خردورزی، دادگرایی و ستم‌سیزی، خطاپوشی و بخشندگی و تحمل. نویسنده در این بخش می‌نویسد: تحمل شاخص‌ترین نماد مدارا و محور و پیام اصلی آن است؛ تا آنجا که شاید بتوان گفت مدارا (به مفهوم اخص کلمه) در تحمل خلاصه می‌شود. بالطبع تحمل دارای وجوه و جوانب گوناگون و مظاهر و تجلیات متفاوتی است. در شاهنامه هم از تحمل با تعبیرات متعددی نظیر مدارا، شکیبایی، آهستگی، گشاده‌دلی، نرمی و امثال آن یاد شده است. از دیدگاه فردوسی بردباری از چنان منزلتی برخوردار است که در جایی از شاهنامه از آن به «ستون خرد» تعبیر کرده است:

ستون خرد را بردباری بود                            چو تندی کند تن به خواری بود

در بخش دوم کوشش شده تجلی اندیشه مدارا و سعۀ صدر در آثار مولانا جلال الدین محمد مولوی ردیابی و تحلیل شود. در این بخش نه تنها به آثار منظوم مولانا (مثنوی معنوی و دیوان کبیر) که به آثار منثور وی (فیه ما فیه، مکتوبات و ....) و نیز به برخی رساله‌ها و کتاب‌هایی که مریدان و شیفتگان مولانا در شرح احوال و افکار و توصیف خصائل روخی و سجایای اخلاقی او نگاشته‌اند، پرداخته شده است؛ ولی توجه اصلی معطوف و مستند به مثنوی معنوی بوده است. خودشناسی و خودآگاهی، فروتنی و خاکساری، انسان‌دوستی و نیک‌خواهی، عدم تعصب، استقلال فکری و اجتناب از تقلید، آزادمنشی و آزاداندیشی، نسبیت‌گرایی، بخشایندگی و خطاپوشی و ....  از مفاهیم دربردارندۀ معنای مدارا هستند که در این بخش نمونه‌هایی از نثر و نظم مولوی در این‌باره آورده شده است.

میان اندیشمندان و سخنوارن طراز اول ایران‌زمین، کمتر کسی را می‌توان یافت که به اندازۀ سعدی برای مدارا و تساهل ارج قائل شده باشد. در بخش سوم به بررسی مفهوم مدارا در آثار منثور و منظوم سعدی پرداخته شده است. مفاهیم آورده شده در این بخش برای مدارا عبارتند از: خودشناسی و خودآگاهی، فروتنی و خاکساری، اجتناب از کمال‌طلبی و مطلق‌گرایی، نوع‌دوستی، مهرورزی نسبت به حیوانات، بخشش و خطاپوشی، خوش‌خویی، نیکی و جوانمردی، مهرورزی و اجتناب از آزاردهی، احترام به آرا و عقاید دیگران، اذعان به خطا و اشتباه و .... .

در بخش چهارم و پایانی مفهوم مدارا در آثار حافظ بررسی شده است. دلبستگی و پای‌بندی حافظ به مدارا در جای‌جای دیوان این شاعر فرزانه مشاهده می‌شود تا آنجا که در یکی از ابیات معروفش «مدارا» را یکی از دو شرط لازم برای تأمین آسایش آدمی در دو جهان به شمار آورده و به ویژه دشمنان را مستحق برخورداری اط آن دانسته است:

آسایش دو گیتی تفسیر این دو حرف است                               با دوستان «مروت» با دشمنان «مدارا»

فهرست مطالب کتاب:

سرآغاز

پیش‌گفتار

مقدمات:

الف) واژه‌شناسی

ب) مدارا در فرهنگ‌های فارسی

ج) تعریف مدارا

بخش یکم: جلوه‌های مدارا و سعۀ صدر در اندیشه‌های حکیم ابوالقاسم فردوسی

بخش دوم: مدارا و سعۀ صدر در آثار مولانا جلال الدین محمد مولوی

بخش سوم: مدارا و سعۀ صدر از دیدگاه شیخ مصلح الدین سعدی شیرازی

بخش چهارم: مدارا و سعۀ صدر در اشعار خواجه شمس الدین محمد حافظ شیرازی

نظر شما ۰ نظر

نظری یافت نشد.

پربازدید ها بیشتر ...

شکونتلا

شکونتلا

کالی داسه

جهانیان کالی داسه را به نام شاعر «شکونتلا» می‌شناسند. هندیان همواره خود شیفتۀ این اثر بوده‌اند؛ چه د

منابع مشابه بیشتر ...

فیروزشاه‌نامه: دنبالۀ دار‌اب‌نامه بر اساس روایت محمد بیغمی (ویراست جدید)

فیروزشاه‌نامه: دنبالۀ دار‌اب‌نامه بر اساس روایت محمد بیغمی (ویراست جدید)

ناشناس

این متن در شرح جهانگیری و جنگ‌های فیروزشاه پسر داراب و برادر دارای دارایان است. در این مجلد بخشی بسی

مردم نیامده‌اند: سفرنامۀ خراسان میرزا مهدی بدایع‌نگار (لاهوتی)

مردم نیامده‌اند: سفرنامۀ خراسان میرزا مهدی بدایع‌نگار (لاهوتی)

میرزا مهدی بدایع‌نگار

این کتاب دربرگیرندۀ دو سفرنامه از میرزا مهدی‌خان بدایع‌نگار است؛ هر دو روایت سفر او از تهران به مشهد

دیگر آثار نویسنده بیشتر ...

مولانا در برابر معمای جبر و اختیار

مولانا در برابر معمای جبر و اختیار

احمد کتابی

نظریات مولانا دربارۀ جبر و اختیار، صرف‌نظر از عنوان اصلی و متعارف، ذیل عنوان‌های متعدد دیگری از جمله

یادها و یادبودها؛ گفتارهایی در بزرگداشت 40 تن از فرزانگان ایران‌زمین

یادها و یادبودها؛ گفتارهایی در بزرگداشت 40 تن از فرزانگان ایران‌زمین

احمد کتابی

این کتاب مجموعه‌ای است از دل‌نوشته‌هایی از استاد احمد کتابی که در گذر ایام به تدریج فراهم آمده و شام