معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

گزارش‌های سفر قفقاز و ایران سوزوکی شین جوء زیر عنوان «سفر به فلات ایران» بخشی است از کتاب گسترده‌تر او با عنوان «داستان سفر سراسری قارۀ آسیا» که در شماره‌های سال‌های 1910 و 1911 مجلۀ جغرافیای طبیعی چاپ شد.

سوزوکی (1873 ـ 1957) در سایاما در ایالت کیوتو زاده شد و هنگام روانه شدن به سفر دور و دشوار خود از غرب تا شرق آسیا در میانۀ سال 1905 هنوز 32 سال تمام نداشت. او در مدرسۀ بودایی در ژاپن تحصیل کرده و در نوجوانی روانۀ سفری به گرد جهان شده و به آمریکا رسیده بود و سال‌ها در دفتر بنیاد بودایی در نیویورک مأموریت داشت. پس از هشت سال اقامت در اینجا به عزم گشت‌وگذاری دیگر در جهان با کشتی روانۀ ناپل در ایتالیا شد. پس از دیدن این شهر و رم، در دنبالۀ سفر خود به آتن و از اینجا به ازمیر آمد و سپس روانۀ استانبول شد. از این بندر با کشتی نفتکش به بندر باتوم روسیه رسید و به قصد سر به ایران با قطار به باکو و از طریق دریای خزر به انزلی آمد و راه خود را تهران پایتخت ایران دنبال کرد. از تهران از راه سمنان و دامغان و شاهرود و سبزوار و نیشابور به مشه و از آنجا به قاینات و بیرجند و سیستان رفت.

او می‌خواست از مشهد به افغانستان و از اینجا به پیشاور در هندوستان برود؛ اما اجازۀ سفر به افغانستان نیافت و ناگزیر بر آن شد که از راه بلوچستان به هند برود. در این مسیر از تربت حیدریه و قاینات و بیرجند و سیستان و دیگر آبادی‌های میان دشت کویر و کویر لوت گذشت و وصف آنها را نیز به شرح سفر ایران خود افزود.

سوزوکی در یادداشت‌هایش نگفته در سفرش به ایران و غرب آسیا از حمایت مالی و اداری دستگاهی بهره‌مند بوده است یا نه؛ ولی با توجه به انتشار مرتب یادداشت‌های سفرش در روزنامۀ اوساکا آساهی می‌توان گمان برد که از حمایت مالی این روزنامه برخوردار بوده است. نیز سفارش‌نامۀ صادرشده از سوی سفیر ژاپن در سن‌پترزبورگ می‌رساند که از حمایت‌ها و یاری مقامات رسمی بی‌بهره نبوده است.

این راهب جوان که در میانۀ آشوب مشروطه‌خواهی و رودررویی محمدعلی شاه با مخالفانش به پایتخت رسید، سخنی از دیدار با شاه و بزرگان دولت نگفته و در ولایات هم تماس و ملاقاتش با حکام و مأموران دولت محدود به موارد ناگزیر بوده است. در میان سفرش به مشهد، در سمنان حاکم او را احضار کرد تا مطمئن شود این مسافر بیگانه اهل روسیه نیست و خیال رفتن به استرآباد ندارد و آن شب هم این مسافر فقیر تنها را با احترام نگه داشت و فردای آن او فرصتی یافت که گردش کارهای دیوانی را در دستگاه حاکم ببیند. در مشهد هم از آصف‌الدوله والی خراسان دیدن کرد و او را مردی برازنده و باوقار یافت.

دربارۀ آموزش همگانی در ایران نوشته است: «در کنار مکتب‌خانه‌ها، مدرسه‌های بسیار تأسیس شده است که به شاگردان صنایع شعری یاد می‌دهند و عمر دانش‌آموزان را با شرح وزن و قافیه و ایهام و استعارۀ شعری تلف می‌کنند».

از بهره‌های خواندنی سفر سوزوکی دیدار او با میرزا حسینعلی تاجر شیرازی سرایندۀ «میکادونامه» در مشهد است. سوزوکی پس از به یادآوردن اینکه سرایندۀ میکادونامه شادمانی قلبی خود را از پیروزی ژاپن در جنگ با روسیه ابراز کرد، به نقد نظر ایرانی‌ها پرداخته است.

نویسندۀ این سفرنامه که فقط در مسیر انزلی تا تهران و از اینجا تا شرق ایران و سیستان سفر کرد، وصفی دربارۀ جاهای دیگر ایران مانند آذربایجان و نواحی کردستان و کرمانشاه و لرستان به روزنامۀ سفر خود افزوده است. نیز به حال و روزگار گروه‌های قومی و مذهبی ایران توجه نشان داده و شرحی دربارۀ آنها آورده است. پیداست که وی در نگاشتن سفرنامۀ ایران خود، به ویژه نیمۀ دوم آن، از یادداشت‌های مسافران ژاپنی پیش از خود بهره گرفته بود.

فهرست مطالب کتاب:

مقدمۀ ترجمه فارسی

بهرۀ یکم: روزنامۀ سفر ایران

از آمریکا تا ایران

از انزلی تا تهران

از تهران به مشهد

از سمنان به دامغان

مشهد

از مشهد تا سیستان

بهرۀ دوم: ایران، مردم و حکومت آن

جغرافیای طبیعی و انسانی

محصول‌ها، بازرگانی و راه‌ها

سیاست، مالیه و قشون

جامعه و دین

پیوست سفرنامۀ سوزوکی شین جوء: ایران و تجربۀ مشروطه