معرفی کتاب

این کتاب در نه بخش دربرگیرندۀ مجموعه‌ای از مقالات در معرفی آرا، احوال و آثار سهروردی است. این کتاب با ارایه 39 مقاله علمی می‌کوشد ضمن واکاوی  منزلت فلسفی سهروردی و گوشه‌های پنهان حیات وی و چگونگی به شهادت رسیدنش، ابداعات و ویژگی‌های ممتاز او در در حوزه‌های منطق، طبیعیات، الهیات، اخلاق، علم اصول و ادبیات را معرفی کند؛ چراکه بی‌تردید جایگاه سهروردی در سیر بالنده فلسفه اسلامی ممتاز و درخشان است. شاید به جرئت بتوان گفت نقش او مؤثرتر  از دیگر فیلسوفان صاحب سبکی چون: فارابی، ابن‌سینا، میر داماد و ملا صدرای شیرازی است؛ زیرا تلاشی که فارابی و در ادامۀ وی ابن سینا در مسیر ثبات هم‌آوایی عقل و نقل یا همان فلسفه و دین کردند، تنها در حکمت اشراق سهروردی به بار نشست. او نخستین کسی بود که از حق‌تعالی به جای اصطلاحات خشکی چون «واجب الوجود» از تعبیر زیبا و قرآنی «نور» بهره برد که در عین تبیین حقیقت مبدأ هستی، به مراتب و چگونگی ارتباط آنها اشاره دارد و دستگاه فلسفی خود را به جای ماهیت وجود، بر نور و ظلمت بنا کرد.

او از تمامی بن‌مایه‌ها و آبشخورهای مورد استفادۀ فلاسفۀ پیشین از جمله حکمت مشاء به‌خوبی بهره برد و در کنار آن با استفاده از سرچشمه‌های حکمت‌های یونانی، هند و بابل و از همه مهم‌تر با تکیه بر آموزه‌های فلسفی حکمای زرتشت و پهلوی و آموزه‌های دینی، دستگاه معرفتی خویش را تأسیس کرد.

او از عنصر نماد و رمز و تمثیل در آثار عرفانی خود به‌خوبی بهره برد و با سبکی جذاب به غنای نثر فارسی افزود. حکمت اشراق سهروردی نخستین منظومۀ معرفتی فلسفی ایرانی است و به دلیل قوت‌ها و ابداعاتش، به دیگر نظام‌های فلسفی چون حکمت مشاء و حکمت متعالیه پهلو می‌زند؛ اما با وجود تمامی ویژگی‌های انکارناپذیرش، سهروردی در کمال فروتنی خود را احیاگر این نظام فلسفی می‌داند و نه مؤسس آن.

در چکیدۀ مقالۀ «رسائل فارسی سهروردی در آینۀ ادب و اسطوره» آمده است: سهروردی از معدود حکمایی است که در فرهنگ اسلامی در دو زبان فارسی و عربی طبع‌آزمایی کرده و توانسته آثار موفقی را به شتۀ تحریر درآورد. در این مقاله ضمن برشمردن آثار فارسی وی و تقسیم آنها به دو دستۀ کلی، به اجمال ساختار و محتوای این آثار مورد تحقیق قرار گرفته و نشان داده شده که او با شگردهای بیانی متعدد توانسته خلاقیت هنری و ادبی را با عمق اندیشه گره بزند و در این راه از میراث پیشینیان خود نیز به نحو قابل توجهی بهره برده است.

فهرست مطالب کتاب:

مقدمه

بخش اول: شرح حال و گزارش آثار

زندگینامۀ سهروردی/ مهدی کمپانی زارع

نگرش فلسفی سهروردی/ همایون همتی

سیری در حکمة الاشراق سهروردی/ طاهره غلامی شیری

سالنامۀ 1955 ـ 1956/هانری کربن؛ ترجمۀ رضا علی‌اکبرپور

سالنامۀ 1956 ـ 1957/هانری کربن؛ ترجمۀ رضا علی‌اکبرپور

سالنامۀ 1960 ـ 1961/هانری کربن؛ ترجمۀ رضا علی‌اکبرپور

دورنمایی از مجموعۀ مصنفات شیخ اشراق/ زینب سادات ابطحی

مفهوم وجود در کتاب المشارع و المطارحات سهروردی/ الاب قنواتی؛ ترجمۀ رضا علی‌اکبرپور

کلمات ذوقیه/ شیخ شهاب‌الدین سهروردی؛ تصحیح نجفقلی حبیبی

بخش دوم: کلیات نظام فلسفۀ اشراقی

مختصات حکمت اشراق سهروردی/ غلامحسین ابراهیمی دینانی

شهاب‌الدین یحیی سهروردی/ جان کوپر؛ ترجمۀ محمدحسین ساکت

معرفت اشراقی/ هانری کربن؛ ترجمۀ زینب سادات ابطحی

سهروردی مابین فلسفه، تصوف و مذهب اسماعیلی: نگاهی تازه/ هرمان لندلت؛ ترجمۀ مصطفی امیری

آیا سهروردی، نورواقی مسلمان قرن ششم بود؟/ جان والبریج/ ترجمۀ سعید انواری و حامده راستایی

سهروردی، مقلد یا مبدع/ طاهرۀ غلامی شیری

جایگاه سهروردی در تاریخ تفکر اسلامی/ سیدیحیی یثربی

تأسیس فلسفۀ اشراق/ هانری کربن؛ ترجمۀ زینب سادات ابطحی

بخش سوم: منطق اشراقی

جایگاه سهروردی در منطق ارسطویی/ علی بوقلیع؛ ترجمۀ علی اوجبی

قیاس‌های موجه سهروردی/ ضیاء موحد

قیاس‌های موجه در منطق سهروردی/ تونی استریت؛ ترجمۀ مهدی عظیمی

مواد قضایا از نظر سهروردی/ سیدمحمود یوسف ثانی

قضیۀ بتیه/ سیدعبدالله انوار

بخش چهارم: طبیعیات اشراقی

سیری کوتاه در طبیعیات سهروردی/ مهدی کمپانی زارع

نظریه‌پردازی سهروردی دربارۀ جوهر و عرض در پرتو نگاه نقادانه به نظریات مشائیان/ رضا اکبری و سیدطه باقی‌زاده

مخالفت‌های شیخ اشراق با مشائیان در باب حقیقت جسم و ماهیت جسم/ غلامرضا رحمانی

بخش پنجم: امور عامه و متافیزیک اشراقی

کاوش در نسبت نور و آگاهی در تفکر سهروردی: یک تفسیر پدیدارشناسی/ مهدی قنبری

بازخوانی معرفت‌شناسی فلسفۀ سهروردی/ مسعود امید

معرفت و تجربۀ نور/ حسین ضیایی؛ ترجمۀ مصطفی امیری

سیری در آفرینش جهان از نگاه شیخ شهاب‌الدین سهروردی/ عباس بخشنده بالی

عالم تشکیکی سهروردی/ عبدالله صلواتی

بررسی انتقادی طرح شیخ اشراق در معقول ثانی فلسفی/ شهناز شایانفر

بازخوانی اصالت ماهیت از نظرگاه سهروردی/ سیدعباس ذهبی

سهروردی و اندیشۀ اصالت وجود از نگاه استاد فیاضی/ سیدمصطفی موسوی اعظم

وجد و سماع از نظر شیخ اشراق/ نصرالله پورجوادی

خودشناسی اشراقی/ محمدرضا ارشادی‌نیا

حیات پس از مرگ از نظر سهروردی/ مهدی کمپانی زارع

بخش ششم: مباحث تطبیقی

موضوع فلسفه از منظر ارسطو، ابن سینا و سهروردی/ حسین فلسفی

نسبت حکمت اشراق و حکمت متعالیه/ سیماسادات نوربخش

بررسی مقایسه‌ای فرشته‌شناسی در فلسفۀ سهروردی و ملاصدرا/ حسن سیدعرب

حکمت حماسی، حکمت اشراقی/ حسن بلخاری قهی

سهم سهروردی و ملاصدرا در پیشبرد بحث تشخص در فلسفۀ اسلامی/ مهدی کمپانی زارع

ابن سبعین و حکیم اشراقی/ ابوالوفاء تفتازانی؛ ترجمۀ عباس نوروز پورنیازی

حکمت اشراق و پدیدارشناسی/ حسن حنفی؛ ترجمۀ علی‌رضا باقر

بخش هفتم: اخلاق

بیماری نفس و فرآیند درمان آن نزدشیخ اشراق/ نادیا مفتونی و محمود نوری

بخش هشتم: اصول فقه اشراقی

با شیخ اشراق در مطالعات اصولی/ اکبر ثبوت

اصول فقه سهروردی/ سیدمصطفی محقق داماد

بخش نهم: سبک ادبی

رسائل فارسی سهروردی در آینۀ ادب و اسطوره/ مهدی کمپانی زارع

بررسی موضوعی و هنری شعر سهروردی/ ریاض شنته جبر آل بطی؛ ترجمۀ علی علیمحمدی