اوراق عتیق (مجموعه مطالعات متنپژوهی، نسخهشناسی و فهرستنگاری) ـ دفتر چهارم
خلاصه
این دفتر از اوراق عتیق دربردارندۀ هفده مقاله در مطالعات متنپژوهی، نسخهشناسی، فهرست نسخههای خطی، سیاهه و جستارها است.معرفی کتاب
این دفتر از اوراق عتیق دربردارندۀ هفده مقاله در مطالعات متنپژوهی، نسخهشناسی، فهرست نسخههای خطی، سیاهه و جستارها است.
چکیده برخی از مقالات این دفتر به این قرار است:
دستور الملوک، گنجی پارسیانه از روزگار غزنوی/ بهروز ایمانی
دستورالملوک تألیف ابوالقاسم شاذانی نیشابوری به فارسی در دوره پادشاهی سلطان مسعود غزنوی سوم است. او در این اثر در قالب دوازده باب به آداب الملوک پرداخته و ضمن این موضوع از هر باب سخن گفته است. ساختار کتاب بر مبنای روایات، اقوال، حکایات، وقایع تاریخی، اخبار و آرا شکل گرفته و به حیث اشتما بر وقایعی از دوره غزنوی و استناد به سرودههای پارسی، از جمله ابیات نویافته عسجدی مروزی و عنصری بلخی، مهم و قابل توجه است.
کُرّاسههای دستنویسها/ فرانسوا دِروش؛ ترجمۀ سیدحسین مرعشی
فرانسوا دروش در این فصل از کتاب خود به بررسی علمی کراسههای دستنویسها و انواع آن پرداخته است. وی همچنین به شیوه قرار گرفتن کرّاسهها و ترکیب آنها و برخی حالات نادر از شکل کراسه اشاره کرده و بر ضرورت بررسی دقیق کراسهها و اطمینان از ترتیب متن نوشته شده در آنها و عدم نقص در اوراق آن یا جابجا شدن آنها تأکید میکند. دروش بین توصیف کراسههای پوستی و کراسههای کاغذی فرق میگذارد.
یادداشتها و اسنادی دربارۀ نشانهگذاری در نسخههای به خط عربی/ مصطفی جواهری؛ ترجمۀ سیدمحمدحسین مرعشی
اگرچه در وضع کنونی پژوهش، ارائه چشماندازی کلی و دقیق درباره نشانهگذاری در نسخههای به خط عربی، هنوز ممکن نشده است و امکان مطالعهای اصولی (در زمان و مکان) درباره کاربردهای گوناگون آنها نیز وجود ندارد؛ با این همه، در این مقاله میکوشیم تا با تکیه بر اسناد بررسی شده، به برخی نکات کلی اشاره کنیم. یادآوری کنیم که نشانههای مرتبط با خط عربی (نشانههای درست خوانی مصوتها، اعراب گذاریهای قرائتهای مختلف قرآنی) مدنظر ما نیست، بلکه به مقولههای دیگری همچون فواصل (نشانههای جداسازی) آیهها نه احادیث یا تقریرات میپردازیم که در صفحههای بعد خواهد آمد. در ضمن نشانههای عروضی و خطابهای را نیز کنار گذاشته و به نشانههای نو متون منثور بسنده کردهایم.
بررسی آماری و نمونهای جلدهای نفیس کتابخانۀ مرکزی آستان قدس رضوی/ براتعلی غلامی مقدم
مؤلف در این مقاله با بررسی تعداد 29790 نسخه خطی از کتابخانه آستان قدس رضوی ضمن ارائه آماری از تعداد و انواع جلدهای نسخههای خطی این کتابخانه، نفیسترین و کهنترین آنها را معرفی نیز کرده است. او این مجلدات را در سه بخش با روکشهای چرمی، با روکشهای پارچهای و جلدهای روغنی دسته بندی کرده و نمونههای مهم آنها را به ترتیب تاریخ برشمرده است. همچنین به نقوش و تزئینات این نسخهها، نوشتههای روی جلدها و نام صحافانشان اشاره کرده است. در انتها نیز جلدهای روغنی کتابخانه در جداولی تقسیمبندی و معرفی شده است.
مهرها و یادداشتهای سلطان محمد قطبشاه و مهر سلطان عبدالله قطبشاه در برخی نسخههای کتابخانۀ قطبشاهیان/ علی صفری آق قلعه
کتابخانههای سلطنتی یکی از مهمترین مراکز تولید و نگهداری نسخههای خطی در سدههای پیشین بودهاند و شناسایی نسخههای آن کتابخانهها میتواند در برخی از پژوهشها نتایج مطلوبی دربر داشته باشد؛ ضمن اینکه تاریخچه این کتابخانهها نیز به خودی خود میتواند موضوع پژوهش باشد. سلسله قطبشاهیان از سلسلههایی است که نزدیک به دویست سال بر شرق دکن حکومت کرد. پادشاهان آن سلسله در این مدت، کتابخانهای تشکیل دادند که نسخههای آن اکنون پراکنده شده است؛ اما نقش مهرهای برخی از پادشاهان بر نسخههای خطی آن کتابخانه درج شده بود که ما را در شناسایی موجودی آن یاری میکند. در این مقاله به شناسایی و توصیف مهرهای پادشاهان آن سلسه ـ مخصوصاً سلطان محمد قطبشاه و سلطان عبدالله قطبشاه ـ پرداخته شده است.
مرقّعی با کاغذهای ابری میرمحمد طاهر/ سعید خودداری نایینی
مرقع شماره (OR.ms.373) کتابخانه دانشگاه ادینبرو اسکاتلند شامل 31 قطعه از استادان خوشنویسی سدههای 10 و 11 ه است. در میان این قطعهها، بخشی از مقدمه یک مرقع نیز نگاهداری میشود که احتمال دارد کاغذهای ابری حاشیه آن ساختۀ میرمحمدطاهر باشد. این یادداشت به ذکر مشابهتهای این مقدمه با نامه محمدیحیی قزوینی پرداخته و درباره احتمالات مختلف مرتبط با این قطعه طرح سوال کرده است.
دستنویسی از مثنوی با تقریظ صدرالدین قونوی/ محسن ذاکرالحسینی
این مقاله به معرفی نسخهای از مثنوی معنوی مورخ 833ق میپردازد که در کتابخانه ملی جمهوری چک (پراگ) نگهداری میشود. این نسخه در آغاز تقریظی از صدرالدین قونوی بر کتاب مثنوی دارد که تاکنون اطلاعی درباره آن منتشر نشده بود. مؤلف مقاله احتمالاتی درباره صحت انتساب این تقریظ به قونوی یا جعلی و مزوّر بودن آن مطرح کرده است. همچنین دیگر ویژگیهای نسخه از قبیل تزئینات،رسم الخط و ضبطهای متفاوتش بررسی شدهاند.
نسخههای تازه دیده/ ایرج افشار
در این مقاله نسخههایی از دکتر پیران، غلامرضا عدل، کلیسیای ارمنی مختاری (وین) و ... معرفی شده است.
فهرست نسخههای خطی فارسی چهار کتابخانۀ ترکیه/ سید محمدتقی حسینی
این مقاله فهرست چهار کتابخانه ترکیه شامل کتابخانه ازمیرلی حقی، کتابخانه ابن میرزا، کتابخانه عمجه زاده حسین پاشا و کتابخانه تکلی اغلو است که همه این کتابخانهها اکنون در کتابخانه سلیمانیه استانبول نگهداری میشود.
ارزش مبادلهای کتب خطی صفای شیرازی در سال 1337ق / 1297ش (روش تسعیر نرخ مبالغ قدیم به ارزش فعلی آنها)/ امید رضایی
نسخ خطی ثروتی است که به عنوان ارث در برخی خانوادهها دست به دست میشود. در این مقاله ضمن استنساخ صورت قیمت کتب خطی شیخ الاسلام شیراز در سال 1337ق/ 1297ش نخست صاحب اصلی نسخ، تنوع نسخ و موضوع بندی آنها، روش تسعیر نرخ مبالغ قدیم به فعلی آنها و در آخر جدول فرضی پراکندگی نسخ ارائه شده است. این بررسی در نهایت به این نتیجه رسیده است که قانون ارث و انحصار وارث در به فعلیت در آوردن ارزش مبادلهای بالقوه نسخ خطی که بخشی از حیات فکری و اجتماعی جامعه اسلامی است، نقش مهمی دارد.
فهرست کتابخانۀ اندرونی ناصرالدین شاه/ سید محمد حسین حکیم
ناصرالدین شاه قاجار پادشاه کتابخوانی بود و به کتاب و کتابخانه علاقه داشت. او کتابخانه سلطنتی را گسترش داد و امور آن را در تمام طول سلطنتش خود به دست گرفت. علاوه بر آن کتابخانهای در خوابگاه اندرونی داشت که بیشتر نوشتههای شخصی و کتب تاریخی در آن نگهداری میشد. در این مقاله علاوه بر نشان دادن جنبههای مختلف کتابخوانی و کتابدوستی ناصرالدین شاه، فهرست کتابخانه خوابگاه اندرونی او نیز منتشر شده است. این فهرست نخستین فهرست مستقلی است که از کتابخانه اندرونی شاه به دست ما رسیده و شامل معرفی 196 کتاب است و تهیه آن به دست لسان الدوله در رمضان 1314ق انجام شده است.
فهرست مقالات کتاب:
الف) متن پژوهی
1. دستور الملوک، گنجی پارسیانه از روزگار غزنوی؛ بهروز ایمانی
ب) نسخهشناسی
2. کُرّاسههای دستنویسها؛ فرانسوا دِروش، ترجمۀ سیدحسین مرعشی
3. یادداشتها و اسنادی دربارۀ نشانهگذاری در نسخههای به خط عربی؛ مصطفی جواهری، ترجمۀ سیدمحمدحسین مرعشی
4. بررسی آماری و نمونهای جلدهای نفیس کتابخانۀ مرکزی آستان قدس رضوی؛ براتعلی غلامی مقدم
5. مهرها و یادداشتهای سلطان محمد قطبشاه و مهر سلطان عبدالله قطبشاه در برخی نسخههای کتابخانۀ قطبشاهیان؛ علی صفری آق قلعه
6. بررسی متنشناسی دستنوشت کلیّات سنایی، متعلّق به کتابخانۀ عمومی کابل؛ مسعود راستیپور
7. مرقّعی با کاغذهای ابری میرمحمد طاهر؛ سعید خودداری نایینی
8. چند نسخه به خطّ تقیالدین محمد کاشانی صاحب خلاصة الاشعار و زبدة الافکار؛ مهدی رحیمپور
9. دستنویسی از مثنوی با تقریظ صدرالدین قونوی؛ محسن ذاکرالحسینی
ج) فهرست نسخههای خطی کتابخانههای ایران
10. فهرست نسخههای خطی فخرالدین نصیری (ثمرة العمر)؛ فخرالدین نصیری امینی، به کوشش سیدمحمدحسین حکیم
11. نسخههای تازه دیده؛ ایرج افشار
د) فهرستهای نسخههای خطی کتابخانههای جهان
12. فهرست مخطوطات مکتبة الامام الحکیم العامة (النجف الاشرف ـ العراق)؛ سیداحمد حسینی اشکوری
13. فهرست نسخههای خطی فارسی چهار کتابخانۀ ترکیه؛ سیدمحمدتقی حسینی
هـ) سیاهه
14. ارزش مبادلهای کتب خطی صفای شیرازی در سال 1337ق / 1297ش (روش تسعیر نرخ مبالغ قدیم به ارزش فعلی آنها)؛ امید رضایی
15. طومار کتابهای وقفی میرزا جعفر بن شاه قاسم حسینی تونی بر روضۀ رضویه در 1024ق؛ محمدحسین سلیمانی
16. فهرست کتابخانۀ اندرونی ناصرالدین شاه؛ سیدمحمدحسین حکیم
و) جستارها
17. سه یادداشت دربارۀ خوشنویسی و مرمت؛ رضا شیخ محمدی
پربازدید ها بیشتر ...
گزارشهایی دربارۀ مختصر عملیاتی در جنوب ایران: رویارویی نظامی بریتانیا و ایل قشقایی در بهار و تابستان 1918 م/ 1336 هـ.ق
سر پرسی سایکس، کلنل ای.اف. اورتون و دیگرانآنچه در این کتاب آمده، مجموعهای از گزارشهای فرماندهان بریتانیایی رشتهعملیاتی است که در بهار و تاب
نظری یافت نشد.