معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را در بالای صفحه ببینید.

دکتر سیدمنوچهر مرتضوی در اول تیرماه سال 1308 شمسی در نحلۀ ششگلان تبریز چشم به جهان گشود. پدرش حاج سیدابراهیم آقا از معتمدین شهر به شمار می‌رفت. آن بزرگوار مقدمات علوم را در تبریز کسب کرد و مقطع متوسطه را در دبیرستان فیروز تهران گذرانید. پس از اتمام تحصیلات متوسطه، برای ادامۀ تحصیلات عالیه وارد دانشکده ادبیات دانشگاه تهران شد و از محضر اساتیدی چون ملک الشعرای بهار، بدیع الزمان فروزانفر، سعید نفیسی، محمدتقی مدرس رضوی، ابراهیم پورداوود و ... کسب علم کرد. در سال 1329 از دانشگاه تهران مدرک لیسانس رشتۀ زبان و ادبیات فارسی را اخذ نمود. در سوم اردیبهشت سال 1337 در دانشگاه تهران از رسالۀ دکتری خود با عنوان «اوضاع ادبی آذربایجان در عصر ایلخانان» دفاع کرد و در رشتۀ زبان و ادبیات فارسی دکتری گرفت. همچنین در مردادماه سال 1340 به موجب ابلاغ وزارت فرهنگ و هنر آن زمان به درجۀ استادی نایل شد و در اواسط دهۀ چهل شمسی مؤسسۀ تاریخ و فرهنگ ایران وابسته به دانشگاه آذرآبادگان را بنیان‌گذاری نمود که کتاب‌های بی‌نظیری توسط این مؤسسه به جامعۀ علمی تقدیم شده است.

در شهریور 1356 مسئولیت ریاست دانشگاه آذرآبادگان آن زمان را بر عهده می‌گیرد و در سی‌ام اردیبهشت 1357 به دلیل اعتراض به هجوم گارد به ساحت دانشگاه از سمت ریاست دانشگاه استعفا کرد و پس از پیروزی انقلاب اسلامی به دلیل انکسار مزاجی کرسی تدریس خود در دانشگاه را تعطیل کرد؛ ولی در طول 32 سال از تحقیق و تفحص دست نکشیده بود و بالاخره در روز چهارشنبه نهم تیرماه سال 1389 در تبریز دعوت حق را لبیک گفت و به دیار باقی شتافت.

از آثار چاپ شده ایشان می‌توان به کتب زیر اشاره کرد:

1. چراغ نیم‌مرده:  مجموعه اشعار که در سال 1333 چاپ شد.

2. جام جم یا تحقیق در دیوان حافظ: چاپ سال 1334 (این کتاب بعدها جزئی از کتاب مکتب حافظ شد)

3. مسائل ایلخانان که رسالۀ دکترای وی بود.

4. مکتب حافظ یا مقدمه بر حافظ‌شناسی که در سال 44 اولین چاپش به بازار ارائه شده و چند دفعه چاپ و منتشر شده است. معروف‌ترین اثر ایشان همین کتاب است که بین حافظ‌شناسان و حافظ‌پژوهان از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است.

5. فردوسی و شاهنامه که در سال 1369 چاپ شده است.

6. زبان دیرین آذربایجان؛ جنجالی‌ترین اثر ایشان که نخستین بار به سال 1358 چاپ گردید. دکتر محمود افشار در مقدمۀ خود به این کتاب می‌نویسد: ترکی که اکنون در آذربایجان و زنجان تکلم می‌شود، خارجی است و به وسیله مهاجمان ترک سلجوقی و مغولان و تاتارها و ترکمن‌های آق قویونلو و قره‌قویونلو به این نواحی تحمیل شده است. ممکن است بعضی تصور کنند که اینگونه نوشته‌های مکرر است؛ اما موضوع به قدری مهم و دائمی می‌باشد که هر قدر مکرر شود، مورد استفاده خواهد بود.

فهرست مقالات کتاب بدین قرار است:

سرآغاز

مطالعات تاریخی و تحقیقات ایرانی:

کیفیت استفاده از منابع ادبی برای مسائل تاریخی

تحلیل مبانی ملیت ایرانی و سهم آذربایجان

خلاصۀ تاریخ آذربایجان از دورۀ ماد تا عصر مشروطیت

نظری به آثار و شیوۀ شیخ اشراق

حافظ‌شناسی:

تأثر حافظ از سعدی

نقش بر آب

یادداشت‌های مرحوم قزوینی

حواشی مرحوم قزوینی بر کتاب

یادداشت‌های خصوصی مرحوم علامه قزوینی بر کتاب «زین الاخبار» گردیزی

یادداشت‌های مرحوم قزوینی بر کتاب «سی فصل» شیخ فریدالدین عطار

مولوی‌پژوهی:

تحلیل یکی از تمثیلات مثنوی

عشق از نظر مولانا جلال الدین

بزرگداشت مفاخر:

مرگ اینشتین

یان ریپکا

مقام استاد بدیع الزمان

مقام استاد خیام پور

تحقیقات ادبی:

لهجه‌شناسی زبان فارسی

آرزوی پیران تاریخ بیهقی

دانشگاه: دانش و دانشگاه در آذربایجان

آغاز سال بیستم

دستور زبان فارسی:

چند پسوند

چند پسوند