سیر تاریخی عرفان و تصوف در گیلان
خلاصه
این کتاب به بررسی ریشههای تاریخی عرفان و تصوف گیلان و سرچشمههای آن در گیلان میپردازد.معرفی کتاب
تصوف در ایران از قدمتی کهن برخوردار است، اما پس از ورود اسلام به ایران در امتزاج با اندیشههای اسلامی به شکل ویژهای به حیات خود ادامه داده است. گیلان با وجود جدایی از سرزمین ایران به دلیل وجود کوههای مرتفع که در بسیاری از عرصههای حیات آن تأثیرگذار بوده، در حوزه عرفان اسلامی از تصوف رایج در ایران تأثیر پذیرفته و خاستگاه برخی از جریانهای صوفیانه بوده است. شیخ عبدالقادر گیلانی نخستین نماینده برجسته و مهم تصوف گیلان در قرن پنجم هجری بوده و پس از وی جریان تصوف تا زمان صفویه با قدرت در گیلان حضور داشته است. پس از گیلانی در قرن ششم به عینالدولۀ دیلمی ظهور میکند که اشعار و فهلویات معدود وی از رنگ و حال صوفیانهای برخوردار است. روند روبهرشد افکار و اندیشههای عرفان و تصوف همچنان تا سدۀ هشتم قمری در گیلان ادامه یافت. پیش از به قدرت رسیدن کیاییان به جهت شرایط سیاسی و اجتماعی جامعۀ ایران، تصوف از کنج خانقاهها خارج شد و وارد حیات سیاسی و اجتماعی جامعۀ ایران شد.
از قرن هشتم به بعد جریانهای صوفیانه در گیلان رونق بسیاری مییابند. با وجود اینکه جغرافیای گیلان به دو بخش شرقی و غربی تقسیم شده بود، حاکمان شرقی گیلان به محدودنمودن این جریانهای فکری اقدام کردند؛ زیرا آنان دراویش و صوفیان را رقیب فکری خود میدانستند. در بخش غربی شاهد شکلگیری نفوذ طرفداران نوربخشیه، نقطویه و رفت و آمد صوفیان برجستهای نظیر شاه قاسم انوار، شمس مغربی و غیر اینان در گیلان هستیم. پس از تصرف گیلان توسط حکومت صفویه نمایندگان برجستۀ تصوف از نفوذ خود جهت پایاندادن به قدرت صفویه در گیلان اقدام کردند. از مهمترین این نمایندگان میتوان به شیخ زمان و دیگران در قیام غریب شاه گیلانی اشاره کرد. تصوف در عصر افشاریه، زندیه و قاجاریه همچنان به حیات خود در قالب فرقههای گوناگون ادامه داد؛ اما از این زمان به بعد گیلان شاهد پیدایش و ظهور جریانهای قدرتمند صوفیانه و طریقتی نبود. فقدان شکلگیری این جریانها، ریشه در اوضاع اجتماعی گیلان و به طور کلی ایران داشت. تضعیف مقام و موقعیت تصوف در عصر صفویه یکی از مهمترین این دلایل است.
نویسنده در این کتاب با استفاده از متون تاریخی، ادبی و عرفانی مطالب مورد نظر را دربارۀ تصوف و عرفان گیلان جمعآوری و پس از تجزیه و تحلیل دادههای به دست آمده به تدوین آنها پرداخته است.
فهرست مطالب کتاب بدین قرار است:
پیشگفتار
تصوف در ایران و اسلام
آیینهای تصوف و کارکردهای اجتماعی آن
صوفیان نخستین در گیلان
شیخ زاهد گیلانی و صوفیان قرنهای هشتم و نهم قمری
تصوف گیلان از عصر صفوی تا دورۀ قاجار
پربازدید ها بیشتر ...
ایل بختیاری در دورۀ قاجار
آرش خازنیموضوع این کتاب تأثیر متقابل حکومت و ایل در حاشیۀ ایران در دورۀ قاجار است. بررسی تاریخ اتحادیۀ ایلی ب
قفلهای دستساز آذربایجان
رحمان احمدی ملکیاز بین آثار فلزی، قفل به دلیل دارابودن نوعی رمز عملکرد و درونمایۀ رازگون، از اهمیت زیادی در حیطۀ تل
منابع مشابه
عارفان اولیۀ مسیحی: بینش الهی بزرگان معنوی
برنارد مکگین و پاتریشیا فریس مکگیندوازده شرح مختصر که در این کتاب آورده شده، مبتنی بر بحثهایی هستند که در دو جلد اول از مجموعۀ «حضور
تاریخ عرفان اسلامی و تصوف در ایران: سلسلههای صوفیه
پروانه عروجنیادر این کتاب به علل اقبال به تصوف و رواج سلسلهها و طریقتهای صوفیانه پرداخته شده و از بزرگان و مشایخ
نظری یافت نشد.