معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را در بالای صفحه ببینید.

این کتاب دربردارندۀ بیست گفت‌وگو است از علی دهباشی سردبیر مجلۀ بخارا با نام‌آوران حوزۀ تاریخ، فرهنگ و ادبیات. این گفت‌وگوها گستره‌ای پرتنوع را دربر می‌گیرد؛ از ادبیات معاصر ایران، ترجمه، ایران‌شناسی تا تاریخ معاصر ایران و ... و یادگاری است از بزرگانی که نامشان در تاریخ و فرهنگ ایران جاودان خواهد ماند.

در یکی از گفت‌وگوها که با دکتر مهرآفاق بایبوردی واقع شده، ایشان دربارۀ انگیزۀ پروفسور مایر از تدوین کتاب «ابوسعید ابوالخیر» ـ از شاهکارهای مایر ـ می‌گوید: آنچه در تعیین جهت پژوهش‌های عرفانی مایر قاطعیت ویژه‌ای دارد، سفر وی به ترکیه و همکاری نزدیک با هلموت ریتر است. مایر در سال‌های اقامت خود در استانبول با ارشاد و همکاری نزدیک ریتر به تنظیم و تصحیح نسخ خطی کتابخانه‌های مساجد پرداخت. دست‌نوشته‌های عربی و فارسی که وی در کتابخانه‌های استانبول کشف کرد، سرآغاز پژوهش‌های عرفانی وی در سال‌های بعد شد و عشق و علاقۀ سیری‌ناپذیر وی را به تحقیق در وادی بی‌انتهای عرفان اسلامی و شعر و ادب فارسی پدیدار نمود. در مورد آشنایی مایر با افکار و عرفان ابوسعید باید گفت که سفرهای متوالی وی به ایران و اقامت‌های طولانی وی در نقاط مختلف میهن‌مان به ویژه اصفهان و دیدار و گفت‌وشنودهای پربار و صمیمانۀ او با دراویش و بزرگان فرق مختلف صوفیه از عوامل تعیین‌کننده بود. اما دربارۀ انگیزۀ خاص مایر در نگارش کتاب ابوسعید، قولی از استاد را در پیش‌گفتار کتاب نقل می‌کنم که می‌نویسد: «ابوسعید ابوالخیر عارفی است که از جهات مختلف و به کرات توجه همگان را به خود جلب کرده است. دلیل اینکه چرا این بررسی جدید دربارۀ او انتشار می‌یابد، این است که شخصیت خاص او روشن‌تر ترسیم شود و مفهوم عمیقی که با نام او پیوند خورده است، بهتر توجیه گردد».

یکی دیگر از گفت‌وگوهایی که در این کتاب آورده شده، گفت‌وگو با مهندس علیقلی بیانی است. بیش از ۶۱ سال از ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ می‌گذرد اما هنوز هم بسیاری وقتی مهم‌ترین واقعۀ آن روز را به خاطر می‌آورند، در بند آنند که بالاخره آنچه بر مصدق و دولتش رفت کودتا بود یا نبود؟ اما گذشته از این مجادلۀ ۶۰ ‌ساله شاید پرسشی مهم‌تر نیز وجود داشته باشد که ذهن خیلی‌ها را مشغول کرده است. پرسشی که شاید برای بسیاری از مصدقی‌ها زخمی باشد که مثل خوره روحشان را می‌خورد و می‌تراشد. پرسش از نقطه عطفی که گروه کثیری از ملیون را مجاب کرد دست‌کم مدتی صفشان را از «پدر سیاسی»‌شان جدا کنند؛ اختلاف و گریز از مرکزی که فرجامی جز سقوط نداشت.

تصمیم تاریخی محمد مصدق برای انحلال مجلس هفدهم همان تنگۀ احد بود؛ جایی که بسیاری از یاران پیشین و منتقدان آن روزش را به جدایی از خط دولت ملی و صف‌آرایی مقابل نخست‌وزیر کشاند. یکی از آن یاران دیروز، حسین مکی مشهور به «سرباز فداکار وطن» بود. فعال سیاسی ملی‌گرایی که بسیاری او را از جمله چند چهرۀ اصلی نهضت ملی‌شدن صنعت نفت می‌دانند و معتقدند جدایی‌اش از مصدق همچون ضربه‌ای سهمگین بر پیکر جریان ملی‌گرا فرود آمد، چه آنکه او که سال‌ها ناطق ملیون و حافظ خط مصدق در مجلس شورای ملی بود، چون از نخست‌وزیر فاصله گرفت، به طرفة‌العینی، استعدادش در نطق‌های تاثیرگذار و جریان‌ساز در پارلمان را که سال‌ها در خدمت حمایت از مصدق و جریان ملی بود، به ابزاری برای مخالفت با تصمیمات او تبدیل و خیلی‌ها را شگفت‌زده کرد.

داستان اختلافات مکی و مصدق که خود مکی در چند جا به آن اشاراتی داشته، از جمله موضوعاتی است که در گفت‌وگوی علی دهباشی سردبیر مجلۀ بخارا با مهندس علیقلی بیانی به تفصیل از آن یاد شده است. 

فهرست مطالب کتاب بدین ترتیب است:

ادبیات:

1. گفت‌وگو با گلی ترقی

2. گفت‌وگو با حورا یاوری

3. گفت‌وگو با پرینوش صنیعی

4. گفت‌وگو با دکتر مهرآفاق بایبوردی

5. گفت‌وگو با معینی کرمانشاهی

6. گفت‌وگو با ایرج پارسی‌نژاد

7. گفت‌وگو با عماد خراسانی

فرهنگ:

1. گفت‌وگو با دکتر جلال ستاری

2. گفت‌وگو با رضا سیدحسینی

3. گفت‌وگو با نهال تجدد

4. گفت‌وگو با استاد زین‌العابدین مؤتمن

5. گفت‌وگو با محمدآصف فکرت

عکاسی:

1. گفت‌وگو با استاد مسعود معصومی

تاریخ:

1. مهندس علیقلی بیانی

2. گفت‌وگو با مهندس نظام‌الدین موحد

3. گفت‌وگو با سرهنگ جلیل بزرگمهر

4. گفت‌وگو با دکتر محمود مصدق

5. گفت‌وگو با تورج دریایی

6. جواد سیداشرف

7. گفت‌وگو با کریستوفر دی‌بلگ