معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را در بالای صفحه ببینید.

سرزمین آناتولی به عنوان رابط میان دنیای شرق و غرب از دیرباز در تاریخ جهان نقش پراهمیتی داشته است. حضور اقوام‌ها و نژادهای مختلف از دوره‌های اولیه حیات بشری در آنجا، تنوع فرهنگی خاصی به این سرزمین بخشیده است که نظیر آن را در کمتر نقطه‌ای از عالم می‌توان یافت.

برخورد دو قدرت بزرگ دنیای باستان، ایران و یونان در این منطقه، گذشته از پیامدهای سیاسی و نظامی فراوان، در تغییرات فرهنگی این منطقه نیز تأثیری بسزا داشت. فرهنگ‌های بومی موجود در آناتولی، ضمن پذیرش آثار فرهنگی این دو قدرت بزرگ زمان، خود نیز تأثیراتی بر فرهنگ این حاکمان قدرتمند نهادند. از رهگذر همین برخوردها بود که به تدریج فرهنگی در آناتولی شکل گرفت که همه اقوام ساکن در آنجا به نوعی در آن سهم داشتند.

سلطۀ قدرتمند هخامنشیان بر آناتولی، به عنوان یکی از ساتراپی‌های این شاهنشاهی و ادامۀ این سلطه در طول حکومت سلسله‌های بعد از آن سبب شد تا فرهنگ ایرانی از راه‌های مختلف در آناتولی گسترش و تدوام یابد. نفوذ و سلطۀ روم شرقی و گسترش مسیحیت و حمایت امپراتوری بیزانس موجب گسست موقت پیوندهای فرهنگی ایران و آناتولی شد.

اما ورود مسلمانان به آناتولی و شکل گیری دولت سلجوقی روم نقطۀ عطقی بود در رونق مجدد فرهنگ ایرانی در آن سامان و آناتولی پایگاهی شد برای ترویج و گسترش فرهنگ ایرانی ـ به ویژه زبان فارسی و ادب فارسی.

با انتقال نقطه ثقل کانون فرهنگی ایران از خراسان به آذربایجان و سپس به آناتولی، این منطقه پایگاهی شد برای خلق آثار ماندگار و برخی شاهکارهای ادب فارسی و مأمنی برای علما، هنرمندان و عارفان بزرگی که در حفظ فرهنگ و اندیشه‌های ایرانی نقشی درخور داشتند. این امر گرچه تا حدی معلول ارتباطات پیشین ایران و آناتولی بود، اما گسترش و رونق آن در این دوره بی‌گمان دلایل متعددی داشت؛ یکی از این دلایل که از دید نگارنده این نوشتار از اهمیت بیشتری برخوردار است، توجه خاص نخبگان جامعه به فرهنگ ایرانی بود. این نخبگان را که یا منشأ ایرانی داشتند یا سخت تحت تأثیر فرهنگ ایرانی بودند، می‌توان به دو دسته نخبگان حکومتی یا نخبگان غیرحکومتی و بانفوذ تقسیم کرد. بنابراین نخبگان، نقش مهم و مؤثر در انتقال فرهنگ ایرانی به آناتولی و سرزمین‌های روم شرقی داشتند.

نویسنده کتاب کوشیده است با استفاده از نظریه‌های موجود در علوم اجتماعی در باب نقش نخبگان در تغییرات اجتماعی، نقش و تأثیر نخبگان و نیز دامنه نفوذ و راه‌های اثرگذاری ایشان بر این پدیده فرهنگی و چگونگی تعامل میان آنان را بررسی کند.

فهرست مطالب کتاب به ترتیب زیر است:

فصل اول: سابقه تاریخی حضور ایرانیان در آناتولی

فصل دوم: بررسی نقش نخبگان حکومتی در رواج فرهنگ ایرانی در آناتولی

فصل سوم: نقش نخبگان غیرحکومتی در رواج فرهنگ ایرانی در آناتولی دوره سلجوقی

کتابنامه

نمایه