۲۱۵۷
۴۱۵
ره‌آورد ستوده: یادداشت‌های دکتر منوچهر ستوده

ره‌آورد ستوده: یادداشت‌های دکتر منوچهر ستوده

پدیدآور: منوچهر ستوده به کوشش مصطفی نوری ناشر: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامیتاریخ چاپ: ۱۳۹۰مکان چاپ: تهرانتیراژ: ۱۰۰۰شابک: 6ـ109ـ220ـ600ـ978 تعداد صفحات: ۵۲۰

خلاصه

این کتاب دربردارندۀ مجموعه‌ای از یادداشت‌های دکتر ستوده است.

معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را در بالای صفحه ببینید.

 

به جرئت می‌توان گفت بخش قابل ملاحظه‌ای از شناخت ما دربارۀ جغرافیای تاریخی ایران‌زمین به ویژه نواحی شمالی ایران مرهون تلاش مردی است که استاد فقید ایرج افشار او را «مرد سفر» نامیده است. دکتر "منوچهر ستوده" از همان دوران جوانی به هر جا سفر می‌کرد، به سراغ قلعه‌های تاریخی، امام‌زاده‌ها، سنگ‌نوشته‌ها و به طور کلی هر چیزی که گویای فرهنگ و تمدن ایران بود، می‌رفت و در راستای همین علایق شخصی او بود که سال‌ها بعد کتابی چون «از آستارا تا استارباد» تألیف شد. از سوی دیگر علاقه به سرزمین پدری عامل مهمی برای گرایش او به پژوهش در تاریخ و فرهنگ مازندران و نواحی اطراف شد. تلاش و پشتکار مستمر او در حوزۀ تاریخ و فرهنگ محلی از آغاز دورۀ جوانی هم‌زمان با تحصیل در دانش‌سرای عالی و تدریس در مدارس گیلان و تهران و به ویژه دوران استادی در دانشگاه تهران سبب شد که برای پژوهشگران تاریخ محلی استادی کم‌نظیر باشد.

دکتر ستوده آثار بسیار باارزشی از خود به یادگار بر جای گذاشته است. افزون بر کتاب ده جلدی از آستارا تا استارباد، می‌توان از آثاری چون فرهنگ گیلکی، قلاع اسماعیلیه در رشته‌کوه‌های البرز، جغرافیای تاریخ شمیران، فرهنگ سمنانی، استوناوند و .... یاد کرد. ویژگی عمدۀ پژوهش‌های استاد آن است که قلم را با قدم هم‌عنان کرده و سفرهای فراوانی برای انجام پژوهش‌های خود انجام داده است.

این یادداشت‌ها که وی از سال 1315 تصمیم به تهیه آن گرفت، موضوع این کتاب است. آغاز کتاب زندگی‌نامۀ خودنوشت دکتر ستوده است و دربردارندۀ اطلاعات ذی‌قیمتی از زندگی و دوستان ایشان است. نخستین تلاش‌های وی برای ثبت و ضبط آثار تاریخی را می‌توان مربوط به سال‌های میانی تحصیل او در دانش‌سرای عالی دانست.

فصل اول مربوط می‌شود به یادداشت‌های سال‌های 1315 تا 1320 خورشیدی. سفری که وی در نوروز 1315 به صفحات شمالی ایران داشته است، نخستین سفری است که ستوده در خلال آن به ثبت منازل راه، آبادی‌ها و عمارت‌ها پرداخته است. در ادامه پس از قصیده معروف "کیست که پیغام من به شهر شروان برد"، روز و ساعت تحویل آفتاب به برج حمل در خلال سال‌های 1311 تا 1315 را نگاشته است. پس از آن با اشاره‌ای به بازگشت ولیعهد به ایران، علت بازگشت را نه درگیری‌های بچه‌گانه که شایع بود، بلکه اوضاع نابسامان و زدوخوردهای اولیه‌ای که بعدها منجر به جنگ حهانی دوم شد، قلمداد کرده است. سفر خرداد ماه 1315 ستوده به همراه شیخ الاسلامی و عمواغلی، بررسی و گزارش از سنگ قبرها، درها و نسب‌نامه امام‌زاده سپهسالار نزدیک آسارا در جاده چالوس، سفر به قلعه الموت در سال 1315، گزارش سفر در سال 1316 به طالقان و صفحات شمالی، همچنین شرح گردش‌های خود در کوه‌های اطراف تهران که عمدتاً در آخر هفته‌ها صورت می‌پذیرفت، در این فصل بیان شده است.

فصل دوم به یادداشت‌های ستوده در سال 1320 اختصاص دارد. این فصل با شرح گردش‌های آخر هفته در حوالی تهران شروع می‌شود و پس از آن به نخستین صعود خود به قله دماوند در اواخر 1320 پرداخته است. بخش قابل ملاحظه‌ای از مجموعه یادداشت‌های این دفتر به اشغال ایران در شهریور 1320 اختصاص یافته است. گذشته از ثبت مذاکرات مجلس، مکاتبات رسمی ایران با روس‌ها و انگلیسی‌ها، اعلامیه‌های ستاد ارتش و اعلامیه‌هایی که اشغال‌گران از فراز آسمان تهران می‌ریختند، مشاهدات عینی و گزارش‌های او از اوضاع شهر تهران در آستانۀ ورود اشغال‌گران و پس از آن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. از نکاتی چون تیراندازی در شهر، وحشت مردم برای تأمین امنیت، به سلام ننشستن رضاشاه در روز عید نیمه شعبان (17 شهریور) و دستور برای برگزارنکردن جشن در این روز می‌توان یاد کرد تا تحویل بیش از 50 نفر آلمانی به انگلیسی‌ها در صیح 22 شهریور و هشت نفر از آنها به روس‌ها و اخراج مأموران سفارت آلمان از ایران به دست دولت.

کوه‌پیمایی و گردش در دوران اقامت در لاهیجان و بندر انزلی در سال 1320، موضوع اصلی فصل سوم است. گزارش‌های این فصل با چگونگی اقامت در لاهیجان و گشت و گذار در کوه‌های اطراف شروع شده است. در بخش پایانی این فصل، دانستنی‌هایی از آثار تاریخی لاهیجان و اطلاعاتی راجع به شیر و خورشید، شرحی راجع به اماکن تاریخی ایران و مقایسه اوزان ارائه داده است.

در همین ایام است که دکتر ستوده در دورۀ دکتری ادبیات دانشگاه تهران پذیرفته شد. وی پس از اتمام تحصیلات دکتری و دفاع از تز خود تا ماه‌های پایانی سلطنت پهلوی به فعالیت و تدریس در این دانشگاه پرداخته است. در این کتاب هیچ یادداشتی از این دوران وجود ندارد. اگرچه وقفه‌ای طولانی در این یادداشت‌ها از سال 1322 تا دی ماه 1357 به چشم می‌خورد، اما اوضاع پرجنب و جوش ماه‌های انقلاب در سال 1357 بار دیگر منوچهر ستوده را بر سر ذوق آورد و به ثبت مشاهداتش از روز سه‌شنبه پنجم دی ماه 1357 تا سوم اسفند همان سال پرداخته است. ولی به دلیل تفاوت موضوعی و زمانی با یادداشت‌های اصلی کتاب که عمدتاً به مسائل ایران‌شناسی تکیه دارد، به صورت «پیوست» آمده است. در این بخش اوضاع شهر تهران در بحبوحۀ انقلاب شرح داده شده که از نکات مهم آن دستگیری دکتر ستوده به وسیلۀ افسران کلانتری پنج تهران به سبب عکس‌برداری از اماکن، ثبت شعارهای تظاهرات در روز تاسوعا و عاشورا و نیز نوشته‌های در و دیوار خیابان‌های تهران، واکنش مردم به خروج شاه از ایارن و قطعنامۀ راهپیمایی اربعین 57 است.

در یادداشت‌های روز به روز دکتر ستوده از تحولات تهران، روند سقوط سلسلۀ پهلوی و مسلط شدن انقلابیون در نهادها و مراکز دولتی در اواسط سال 57 به روشنی به چشم می‌خورد و او به عنوان یک استاد دانشگاه اطلاعات ذی‌قیمتی از این ماجرا به دست می‌دهد.

فهرست مطالب کتاب بدین قرار است:

مقدمه

زندگی‌نامۀ خودنوشت

فصل اول: دهۀ 1310

فصل دوم: سال 1320

فصل سوم: سال 1321 و پس از آن

پیوست: یادداشت‌های مربوط به انقلاب

ضمایم و عکس‌ها

نظر شما ۰ نظر

نظری یافت نشد.

پربازدید ها بیشتر ...

ایل بختیاری در دورۀ قاجار

ایل بختیاری در دورۀ قاجار

آرش خازنی

موضوع این کتاب تأثیر متقابل حکومت و ایل در حاشیۀ ایران در دورۀ قاجار است. بررسی تاریخ اتحادیۀ ایلی ب

قصۀ ما به خر رسید: خر و خرپژوهی در شعر فارسی

قصۀ ما به خر رسید: خر و خرپژوهی در شعر فارسی

غلامعلی گرایی، زهراسادات حسینی

خرپژوهی در شعر طنز فارسی یکی از زمینه‌های طنز بوده که باید به‌جد مورد تحقیق و پژوهش قرار می‌گرفت. نو

منابع مشابه بیشتر ...

خواجه بهاءالدین نقشبند: زندگانی، آراء و طریقت (نقشبندیه طریقت خواجگان تا پیدایش مجددیه)

خواجه بهاءالدین نقشبند: زندگانی، آراء و طریقت (نقشبندیه طریقت خواجگان تا پیدایش مجددیه)

نجدت توسون

درحالی‌که طریقت‌های بسیاری در طول تاریخ پا به عرصۀ وجود گذاشتند و هر کدام با توجه به پشتوانه‌های نظر