معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را در بالای صفحه ببینید.

نویسنده در این کتاب از دیدگاهی ساختارگرایانه عناصر سازنده روایت چون راوی، روایت‌‌شنو، راوی درون متن، مخاطب و مواردی از این دست را بررسی می‌کند؛ به عبارتی دیگر نویسنده در این کتاب با زبانی ساده توضیح می‌دهد یک متن روایتی چگونه است.

ساختارگرایی یکی از رایج‌ترین و احتمالاً دیرپاترین مکتب‌های روایت‌شناسی است. این دیدگاه که به پیروی از ساختارگرایی در زبان‌شناسی پا گرفت، در پی تدوین قواعدی همچون دستور زبان برای بیشتر پدیده‌هاست؛ از زبان نوشتاری یا گفتاری گرفته تا بررسی متون (روایتی و غیر روایتی). نگرش نویسنده در این کتاب نیز ساختارگرایانه است. این نکته به ویژه در فصل سوم نمود شایانی دارد. وی در این فصل کوشیده برای روایت، دستور زبانی وضع کند که بتواند ساختار روایت‌های پایه (هسته‌ای) را توضیح دهد.

جرالد پرینس یکی از پیچیده‌ترین مفاهیم روایت‌شناسی، یعنی مسئلۀ راوی را آغاز می‌کند و با طرد برخی از تقسیم‌بندی‌های رایج، الگوی ساده‌تری برای انواع راوی در متن روایتی ارائه می‌دهد. تمایز میان روایت، روایت‌شده، روایت‌کردن و روایت‌گری از امتیاز دیدگاه نویسنده است که گسترۀ واژگانی و مفهومی روایت‌شناسی را توسعه می‌دهد.

یکی از تمایزهای دیدگاه پرینس و ساختارگرایی اولیه، توجه او به خوانش (تفسیر) متن است. از این نظر شاید بتوان گفت دیدگاه نویسنده در میانۀ ساختارگرایی اولیه و پساساختارگرایی قرار می‌گیرد. در فصل پنجم که به خوانش روایت می‌پردازد، هم خواندن متن مدنظر است و هم تفسیر آن با توجه به رمزگان موجود و توانش خواننده. البته باید توجه داشت منظور نویسنده ار «خوانش» بیشتر تفسیر رمزگان متن برای ارزیابی میزان روایت‌مندی آن است نه تأویل متن به معنای هرمنوتیکی کلمه.

روایت‌شناسی مطالعۀ شکل و کارکرد روایت است. روایت‌شناسی به بررسی جنبه‌های همانند و متفاوت همۀ روایت‌ها ـ از جنبۀ روایتی ـ می‌پردازد. بنابراین روایت‌شناسی چندان در پی تاریخ رمان‌ها و حکایت‌ها، معنای آنها یا ارزش زیبایی‌شناختی‌شان نیست، بلکه در پی دو چیز است: یکی ویژگی‌هایی که روایت را از دیگر نظام‌های دلالت متمایز می‌سازند و دیگری حالت‌ها و خصوصیات این ویژگی‌ها. نمونه‌های مورد بررسی روایت‌شناسی هم روایت‌های موجود را شامل می‌شود و هم روایت‌های احتمالی و ممکن را. نخستین وظیفۀ روایت‌شناسی، فراهم‌کردن ابزار لازم برای شرح و توصیف آشکار روایت و فهم کارکرد آن است.

در این کتاب به سه پرسش اصلی روایت‌شناسان پاسخ داده می‌شود: ویژگی‌های روایت کدامند که با آنها می‌توان جلوه‌ها و نمودهای گوناگون آن را با اصطلاحاتی مناسب و مقتصی بیان کرد؟ (فصل‌های اول و دوم)؛ با کدام الگوی شکلی می‌توان این ویژگی‌ها و نمودها را توضیح داد؟ (فصل سوم)؛ کدام عوامل بر درک ما از روایت و ارزیابی‌مان از میزان روایت‌مندی آن تأثیر می‌گذارند؟ (فصل‌های چهارم و پنجم).

نویسنده در جای‌جای متن و به تناسب بحث از رمان‌های مشهور نمونه آورده است که برای حفظ یکدستی متن به جای نقل این بخش‌ها از ترجمه‌های موجود، دوباره آنها ترجمه شده‌اند.

فهرست مطالب کتاب بدین قرار است:

مقدمه

فصل اول: روایت‌کردن

راوی

روایت‌شنو

روایت‌گری

ارائۀ رویدادهای روایت‌شده

فصل دوم: روایت‌شده

رویدادها

سازمان‌دهی

فصل سوم: دستور زبان روایت

عنصر ساختاری

عنصر منطقی

عنصر روایت‌کردن

عنصر بیان

فصل چهارم: خوانش روایت

روزگان روایت مکتوب

خوانش حداکثری، خوانش حداقلی و پرسش‌های مربوط روایتی

محدودیت‌های متنی

نشانه‌های فراروایتی

خواننده خوانایی

فصل پنجم: روایت‌مندی

توصیف رویداد

تمامیت

جهت روایت

نکتۀ روایت

نتیجه‌گیری