معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را در بالای صفحه ببینید.

«حسن بن شهاب‌الدین حسین بن تاج الدین» معروف به «ابن شهاب یزدی» شاعر، مورخ و منجم قرن نهم هجری دارای آثاری مانند جامع التواریخ، رزمنامه و دیوان اشعار فردی گمنام است. دکتر بیانی نخستین فردی است که زندگی و آثار ابن شهاب یزدی را مورد بررسی و تحقیق اساسی قرار داده است. از آثار ابن شهاب تنها یک اثر و البته مهم‌ترین و مفصل‌ترین آنها، یعنی کتاب جامع التواریخ او به دست ما رسیده است. متن کامل این کتاب تاکنون منتشر نشده و تنها قسمت تیموریان آن به کوشش استاد ایرج افشار و دکتر محمدحسین مدرسی طباطبایی، در سلسله انتشارات دانشگاه کراچی پاکستان در سال 1987 میلادی با عنوان «جامع التواریخ حسنی» به چاپ رسیده است. جامع التواریخ همواره مورد توجه دانشمندان ایرانی و فرنگی قرار داشته است. ابن شهاب با القاب مورخ، ادیب و منجم شناخته می‌شد. از مقام ادبی او چیز زیادی دانسته نیست؛ اما خود وی در جامع التواریخ چند بار خود را با نام شهاب‌الدین شاعر نام می‌برد. در همین راستا وی در خدمت خاندان تیموری بود و شاهرخ بن تیمور، غیاث الدین محمد بن بایسنقر، ابوالقاسم بابر را مدح گفت. از جمله دیگر ویژگی‌های شخصیتی ابن شهاب، تاریخ‌نویسی است. وی را در کتاب جامع التواریخ می‌توان مورخی زبردست و دقیق دید. با اینکه ابن شهاب در چند جای جامع التواریخ، خود را ابن شهاب منجم خوانده، اثر نجومی خاصی از او در دست نیست، جز آنکه در کتاب جامع التواریخ اصطلاحات نجومی زیادی وجود دارد که توجه او را به علم نجوم نشان می‌دهد.

به گفتۀ خود ابن شهاب به سال 856 قمری، 63 ساله بوده و از این قرار باید تولد او در سال 793 قمری بوده باشد. تاریخ وفات وی مشخص نیست؛ ولی آنقدر مسلّم است که تا دی‌قعدۀ سال 857 قمری که وقایع تاریخی را در جامع التواریخ خود نقل کرده، زنده بوده است. نیز یقین است که هنگام مرگ شرف‌الدین علی یزدی (مصنف ظفرنامۀ تیموری) یعنی سال 858 قمری هم حیات داشته است؛ زیرا چندبار نام وی را در تاریخ خود ذکر کرده و القاب او را مانند اشخاص درگذشته ذکر نکرده است.

فهرست مطالب کتاب به ترتیب زیر است:

گفتار نخست: نظری اجمالی به احوال و ادبیات فارسی و تاریخ‌نگاری در قرن نهم (مقارن حکمرانی امرای گورکانی) گفتار دوم: تحقیق در احوال و تشریح مقام علمی و ادبی ابن شهاب

فصل اول: زندگی ابن شهاب

فصل دوم: شاعری ابن شهاب

فصل سوم: تاریخ‌نگاری ابن شهاب

فصل چهارم: منجمی ابن شهاب

گفتار سوم: تحقیق در آثار ابن شهاب

فصل اول: جامع التواریخ حسنی

مبحث اول: نسخه‌های جامع التواریخ حسنی

مبحث دوم: نسخۀ حاضر

مبحث سوم: کیفیت تألیف

مبحث چهارم: مندرجات کتاب و تقسیم مطالب

مبحث پنجم: منابع و مآخذ

مبحث ششم: بدایع الازمان فی وقایع کرمان افضل الدین کرمانی و جامع التواریخ ابن شهاب

فصل دوم: رزمنامه

فصل سوم: دیوان اشعار

گفتار چهارم: انتقاد ادبی نثر و نظم ابن شهاب و خصوصیات صرفی و نحوی و فواید لغوی آثار او

فصل اول: سبک انشاء و ترکیبات و اصطلاحات

فصل دوم: انتقاد اشعار

فصل سوم: خصوصیات صرفی و نحوی