معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را در بالای صفحه ببینید.

عرفا و متصوفان و درویشان مسلمان اغلب جامه‌ای از پاره‌ها و وصله‌های گوناگون یا به عبارتی دیگر ردایی وصله‌دار و ژنده می‌پوشیدند. در کهن‌ترین آثاری که به تصوف پرداخته‌اند، از جمله در رسائل قشیری و هجویری از این جامه یاد شده است. بسیاری کوشیده‌اند تا این سنت را با استناد به روایتی دینی که در صدد توضیح و توجیه ریشه‌های پیدایش آن است، اساساً سنتی اسلامی قلمداد کنند و نخستین صوفی که چنین جامۀ وصله‌داری بر تن کرده بود را ابراهیم بن ادهم بدانند. از جملۀ این روایات دربارۀ سنت به تن کردن جامۀ ژنده و وصله‌دار نیز روایتی است دربارۀ یمان ابن معاویه که می‌گویند از انبوهی تکه‌پاره‌ها، جامه‌ای دوخت و دربر کرد.

ابوسعید ابی الخیر قدیمی‌ترین عارف نامی ایرانی نیز چنین جامۀ ژنده‌ای بر تن می‌کرد و گویا نزد صوفیان ایران این سنت، سنتی بسیار قدیم بوده است. نشانۀ بارز عضویت در حلقه‌هایی که «حلقۀ درویشان» نام داشت و مرکز ثقل و هستۀ تعالیم آنها عارفی بلندمرتبه بود، پوشیدن چنین جامۀ وصله‌پاره‌ای بود. از این جامه در رساله‌های فارسی با نام واژۀ عربی «مرقع» به معنای «وصله‌شده» مشتق از «رقع» به معنی وصله‌کردن است.

ویدن گرن در این کتاب کوشیده به پدیده کلاه و مرقع نزد گروه‌ها و انجمن‌های مختلف هند و اروپایی بپردازد. او که به عنوان یکی از پدیدارشناسان برجستۀ دین شناخته می‌شود، در این اثر نیز با استناد به شواهد بسیاری از زبان‌ها و گویش‌های ایرانی، منابع اوستایی و فارسی میانه از سویی و نیز منابع سریانی و لاتین و سنسکریت از سوی دیگر به پیوند مشترک پوشش کلاه نوک‌دار و مرقع نزد این اقوام پرداخته است. مترجم اثر نیز کوشیده پیوستی مفصل برای توضیح بیشتر داده‌ها و شواهد اثر ویدن گرن که هر یک اساساً مباحثی بسیار تخصصی در حوزه ادیان ایران باستان است به آن بیافزاید. در این تحشیه نیز با توجه به پژوهش عالمانۀ ویدن گرن بسیاری از شواهد دیگر از منابع ایرانی استخراج شده و به معرفی و بازگشودن آن نمادها و نشانه‌هایی پرداخته شده است که در ارتباط با انجمن مردان ایران باستان در منابع پس از اسلام قابل پیگیری است. در این راستا، ایشان استمرار این نمادها و نشانه‌ها را نه تنها در برخی انجمن‌های تصوف چون قلندریه، بلکه در برخی از آیین‌ها و نمایش‌های ایرانی چون جشن‌های سالیانه، تعزیه، کوسه برنشین، حاجی فیروز و ... نشان داده است.

فهرست مطالب کتاب بدین قرار است:

سخن مترجم

ویدن گرن و پدیدارشناسی دین

پژوهشی در پیشینۀ جامعه‌شناختی، دینی و تاریخی پوشاک

تحشیه و تعلیقی بر پژوهشی در پیشینۀ جامعه‌شناختی، دینی و تاریخی پوشاک

اقوام هندو اروپایی

مئیریه‌ها، گرگ‌سیماها و دزدان

جشن‌های آریایی در زمستان و آغاز بهار

انجمن مردان در ایران دوران اسلامی و پیوند آنها با باورها و آیین‌ها

کلاه و چوبدست

نمایش‌های ایرانی

پیوند جشن‌ها و آیین‌های نمایشی ایران پس از اسلام با باورهای رایج انجمن مردان ایران باستان

نمایش‌های مرتبط