معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را در بالای صفحه ببینید.

مؤلف در این کتاب با مراجعه به منابع معتبر به بررسی سرزمین ایران، فرهنگ اساطیر، دین، اسطوره، و گیاهان اسطوره‌ای، فرهنگ باغ و باغ‌آرایی، شعر منظوم و نگارگری پرداخته و در این میان گاه به شرایط تاریخی نیز اشاره دارد.

این خصلت شاعری است که می‌تواند همواره با محیط پیرامون خود ارتباط برقرار کند و آن را به گونه‌ای شایسته در شعرش منعکس کند. قدرت ذهن شاعر برای ایجاد ارتباط با جهان خارج، اشیاء طبیعت اطراف و کشف میان مفاهیم ذهنی خود و آنها نوعی تخیل، ابداع و ایجاد تصویرهای خیال است. شاعران با طبع حساس و زبان شاعرانه گل را مظهر زیبایی طبیعت توصیف می‌کنند، همچون باغبانی که در عالم واقع گل‌ها را آبیاری و مراقبت می‌کند، آنها را در عالم خیال می‌پرورانند. بسیاری از شعرا اشعار زیبا و دلنشینی در وصف گل سروده‌اند. شعرای مشهوری چون منوچهری، فرخی، سعدی، حافظ، گوته، لامارتین، لرد بایرون و ... شیفتۀ گل‌ها بوده‌اند. زبان گل زبان عشق و شیفتگی است و زبانی است که عاشقان را همدل و هم‌نوا می‌سازد.

بررسی اشعاری که در وصف طبیعت سروده شده‌اند، مواردی چند را یادآور می‌شوند؛ اول آنکه شاعران در هر منطقۀ جغرافیایی که به سر می‌برده‌اند، خرمی طبیعت را یکسان دیده‌اند. با وجود گستردگی جغرافیایی محیط زیست شاعران و با تمام تفاوت‌های محیطی و حتی فرهنگی، رنگ عمومی شعرهای طبیعت مشابه هم است. بهار و پاییز در اشعار مسعود سعد و معزی و مقطران یکی است، هر چند سعد در هند، معزی در خراسان و قطران در تبریز می‌زیستند. دیگر آنکه طبیعت در همۀ ادوار مورد توجه بوده، اما با سلیقه‌های خاص همان دوره مطرح شده است. هر قدر از سده‌های نخستین و از سبک خراسانی دورتر و به سبک عراقی نزدیک‌تر می‌شویم، به موزات انتخاب مطبوع، شیرینی و نرمی کلام بیشتر شده، شاعر از واژگان آهنگینی چون بوستان، گلستان، رضوان، خلد برین، روضۀ رضوان و ... سود می‌جوید.

شعر فارسی در قرون نخستین حیاتش پس از اسلام شعر طبیعت است. با اینکه در هیچ زمانی نمی‌توان شعر را از طبیعت جدا کرد؛ اما می‌توان گفت شعر پارسی در مکتب خراسانی از نظر توجه به طبیعت سرشارترین دورۀ شعر در ادب فارسی است و شاعرانی چون عنصری و منوچهری قصاید فراوانی در وصف طبیعت سروده‌اند.

نقاشی ایرانی به دلیل برخی کمبودها چند سده دیرتر از شعر وارد میدان شد؛ اما تجربه‌هایی که ایرانیان از هزاران سال پیش بر سفالینه‌ها، دیوارنگاره‌ها و نقوش برجستۀ کاخ‌ها داشتند و یادگاری که از نسخ مصور «ارژنگ‌نامۀ» مانی برایشان بر جای مانده بود، موجب شد تا نگارگران بار دیگر خود را باز یابند. همانند ادبیات نگارگری ایران نیز تحت تأثیر شرایط اجتماعی قرار گرفت، چنان‌که با تأثیرپذیری از دستاوردهای داخلی و تبادل نظر با فرهنگ‌های همجوار یا حتی مهاجم، به شیوه‌های متنوعی دست یازید. این شیوه‌ها بر حسب اینکه در چه ناحیه یا مرکز هنری پا گرفت و توسط فرمانروایان چه دوره‌ای تقویت شد، نام‌گذاری شده است. از جملۀ این شیوه‌ها می‌توان به مکتب سلجوقی، عباسی، مغولی، هرات، صفوی و قاجاریه اشاره کرد.

در این کتاب ابتدا مراحل شناسایی سرزمین ایران، نمادها و اسطوره‌ها، پیوند دین و اسطوره، شناسایی گیاهان اسطوره‌ای، ارزش نمادین باغ در فرهنگ ایران صورت گرفته است و سپس شعر و زبان فارسی، سبک‌های شعری، طبیعت‌پردازی در شعر، حضور باغ در شعر، پیشینۀ نگارگری، سبک‌ها و مکتب‌های هنر نقاشی در دوره‌های مختلف تاریخی، ترسیم باغ در مینیاتور با تأثیرپذیری از شعر با کمک نمونه‌های شعری و تصویری بررسی شده است.