معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را در بالای صفحه ببینید.

نویسنده در مقدمۀ کتاب دربارۀ آشنایی خود با احمد شاملو و گردآوری این نامه‌های می‌نویسد: آشنایی من با شعر شاملو به اوایل سال 1337 می‌رد که با اشتیاق یک نسخه از «هوای تازه»ی او را از انتشارات نیل در تهران خریده بودم. قبل از 37 با اسم احمد شاملو خصوصاً با مقدمه‌اش بر «افسانۀ نیما» آشنا بودم. «هوای تازه» به راستی برایم هوای تازه بود. بعد از آن شاملوخوان حرفه‌ای شده بودم.

سال 1341 در ساری دبیر فلسفه و ادبیات دبیرستان‌ها شده بودم. زنگ ادبیت شعر شاملو همیشه چاشنی بود و گاهی هم موضوع انشا. سا‌ل‌های 46 و 47 که «خوشه» به سردبیری شاملو منتشر می‌شد، ترجمه‌هایی از من هم در آن چاپ می‌شد و هنوز با خود شاملو آشنا نشده بودم.

تابستان سال 1347 روزی از ادارۀ آموزش و پرورش به من زنگ زدند که آقایی آمده اداره و آدرس شما را می‌خواهد. اسمش را پرسیدم. گفتند آقای شاملو. مستخدم اداره ایشان را به طرف منزل ما می‌آورد که بین راه به آنها رسیدم. احمد شاملو بود. رفتیم منزل.

با چنین پیش‌زمینه‌ای از همان اولین دیدار، ارتباطی دوستانه و نزدیک بین آنها برقرارمی شود. شاملو که برای ساختن فیلم‌هایی مستند به شمال آمده، دربارۀ کتاب کوچه با پاشایی مشورت می‌کند و همین نقطه آغاز سه دهه همکاری و دوستی نزدیک آنها می‌شود. نامه‌نگاری‌های میان «شاملو» و «پاشایی»، مربوط به ایامی است که شاملو در خارج از کشور به سر می‌برده. بخش عمده نامه‌ها به نیمه دوم دهۀ ۵۰ که شاملو به دلایل سیاسی کشور را ترک کرده برمی‌گردد. بخشی هم حاصل نامه‌نگاری‌های آنها در سال‌های پس از انقلاب است، در زمانی که شاملو برای درمان بیماری یا سخنرانی در دانشگاه‌های مختلف به خارج از ایران سفر کرده است.

پاشایی در توضیح نامه‌های منتشر شده آورده است: «در همه جای دنیا مرسوم است که نامه‌های به‌جامانده از چهره‌های سرشناس و محبوب بعد از مرگشان در اختیار عموم قرار بگیرد، این نامه‌ها هم با همین منظور منتشر می‌شوند. نامه‌هایی که می‌توانند گوشه‌هایی از زندگی و دغدغه‌های شاعر را نشان بدهند. این نامه‌ها همگی حال‌وهوایی این چنینی دارند، نامه‌هایی هستند که شاملو بیشترشان را وقتی در سفر بود برای من نوشته است و کمابیش همۀ نامه‌ها به زندگی روزمرۀ او و دغدغه‌هایش می‌پردازند و وجه‌ ادبی ندارند.

این کتاب اطلاعات جالبی از روند آماده‌سازی و انتشار نخستین جلد‌های کتاب کوچه ارائه می‌کند، همچنین گویای گوشه‌هایی از اوضاع و احوال دنیای نشر در سال‌های‌ منتهی به پیروزی انقلاب نیز هست و با این حال بازتاب دهنده بخشی از سیر و سفر شاملو، در ایام حضور او در خارج کشور.

در قسمتی از نامه‌ای به تاریخ 14 مارچ 1977 برای پاشایی نوشته است: «در باب این‌جا باید عرض کنم برخلاف تصور من که فکر می‌کردم این‌جا کسی ما را نمی‌شناسد و تحویل‌مان نمی‌گیرد، دانشگاه‌ها و محافل دیگر، مثلاً انجمن بین‌المللی قلم، در همان روزهای اول شمارۀ تلفن کریمی را پیدا کردند و زنگ زدند و اظهار محبت و دعوت و غیره شروع شد. آرتور میلر تلفن کرد و قرار دیداری داریم برای فردا. از تگزاس تلفن کردند و مرا برای جلسۀ شعرخوانی «فستیوال بین‌المللی شعر» که از 12 تا 15 آوریل در شهر آستین برگزار می‌شود دعوت کردند و نیز برای شرکت در سمینار ترجمه‌های زبان‌های خاورمیانه و غیره ... به‌زودی خبرهای بسیار خوب برایت خواهم نوشت. بیش از این حوصله‌ی نوشتن ندارم...».

به هر روی باید به این نکته اشاره داشت که کتاب حاضر بیشتر برای علاقمندان شاملو و کسانی که روی زندگی و شعر این شاعر ایرانی تحقیق می‌کنند، می‌تواند دربردارنده نکات جالب‌توجهی باشد.