معرفی کتاب

هدف اصلی از نگارش این کتاب، مراتب گزیده‌گویی و مفهوم حقیقی سکوت و اهمیت آن در شکل‌دادن شخصیت مناسب آدمی از دیدگاه شاعران و نثرپردازان برجسته و علمای اخلاق است و شامل سخنوران و ادیبانی است که از اواحر سدۀ دوم تا عصر حاضر و در قلمرو تاریخی زبان فارسی می‌زیسته‌اند و ضمن آثار خویش به فواید و منزلت شکوت اشاره کرده‌اند.

گنجوران ادب از قدیم‌ترین ایام و مردان بزرگ در محاورات کوچه و بازار و در محافل عمومی و خصوصی، فراوان سخن‌های فاخر دربارۀ سکون سکوت و مهار زبان مطرح کرده‌اند و گنجینۀ ادبیات ایران پر از گفتارهای خردمندانه و بسیار آموزنده در قواعد مراعات زبان به هنگام گفتن و وفاید خاموشی به هنگام اختیارکردن سکوت است.

سکوت با معنی و تعبیر توانایی به سخن‌گفتن و ترک‌کردن آن سبب می‌شود انسان عمیق‌تر به نکات پیرامون خود توجه کند و در حل مسائل علمی و مطالب فرهنگ و هنری و مشکلات زندگی و مصونیت‌های فردی و اجتماعی موفق‌تر باشد. بنابراین با توجه به آموزه‌های زبان و ادبیات فارسی و گفتار بزرگان دین و دانش، ابعاد این موضوع در کتاب حاضر بررسی و نمونه‌هایی از آن در نظم و نثر فارسی با ذکر فواید آن در زندگی فردی و اجتماعی تبیین می‌گردد و سرانجام نتیجۀ حاصل از این مقدمات و نحوۀ بهره‌گیری از آن ارائه می‌شود.

مطالب این کتاب دارای نظم تاریخی است و بیان احوال و مضامین فکری رجال ادب در موضوع مورد بحث، بر اساس تقدم تاریخ زندگی و خاموشی مطلق آنان مرتب شده است. نگارنده در این نوشتار، آثار متعدد سخنوران فارسی تا عصر معاصر را بررسی کرده و با استناد به نگاشته‌ها و سروده‌های ایشان، نظریه‌ها و آرای آنها را درباره مدیریت زبان و جایگاه سکوت و خاموشی مطرح و تحلیل کرده است. از جمله افرادی که در کتاب مورد توجّه قرارگرفته‌اند، می‌توان به بایزید بسطامی، منوچهری دامغانی، ناصرخسرو قبادیانی، شهاب‌الدّین سهرودی، فخرالدّین عراقی، خواجه نصیرالدّین طوسی، حافظ شیرازی، محتشم کاشانی، صائب تبریزی، عارف قزوینی، فروغ فرخزاد، سیاوش کسرایی، محمدرضا شفیعی کدکنی و هوشنگ ابتهاج اشاره نمود.