معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را در بالای صفحه ببینید.

بدرالزمان قریب در سال 1308 در تهران به دنیا آمد. خانوادۀ وی همه عالمان علم و دین بودند و بدالزمان نیز به تبع سایر افراد خانواده به تحصیل رو آورد و با جدیت تمام دوران تحصیل را به پایان رسانید و دیپلم طبیعی خود را از مدرسۀ نوربخش گرفت. به دلیل بیماری چشم مدتی از تحصیل بازماند. پس از مداوای چشم، رشتۀ ادبی را دنبال کرد؛ درسی که مورد علاقه‌اش بود. پس از اخذ دیپلم ادبی وارد دانشکدۀ ادبیات فارسی شد. وی از زمرۀ دانشجویان موفقی بود که توانست محضر استادانی چون جلال الدین همایی، ابراهیم پورداوود، صادق کیا، محمد معین، ذبیح‌الله صفا، پرویز ناتل خانلری، مدرس رضوی، احسان یارشاطر، محمد مقدم و سایر استادان صاحب‌نام آن دوره را درک کند. با دریافت مدرک لیسانس در سال 1338 راهی آمریکا شد و در دانشگاه پنسیلوانیا ثبت‌نام کرد و در پیش مارک دِرسدن زبان سغدی را آموخت و پیش استادانی دیگر چون نورمن براون، پروفسور والدز و جرج کامرون و هنینگ در زمینۀ زبان سانسکریت و آواشناسی و زبان‌شناسی هندواروپای تلمذ کرد و اینگونه بود که در سال 1344 در این دانشگاه با راهنمایی پروفسور مارک درسدن از رسالۀ دکتری خود با عنوان «تحلیل ساختاری نظام فعل در زبان سغدی» دفاع کرد.

پس از ورود به ایران با رتبۀ استادیاری در دانشگاه شیراز مشغول به کار شد و به تدریس زبان‌های باستانی پرداخت. دکتر قریب که خود را وقف کسب دانش کرده بود و تلاش می‌کرد از آخرین دست‌آوردهای علمی حوزۀ زبان‌های باستانی آگاهی یابد، با استفاده از فرصت مطالعاتی راهی آمریکا شد و در دانشگاه یوتا به تدریس پرداخت و در دانشگاه هاروارد پژوهش کرد و پس از بازگشت به ایران به دانشگاه تهران منتقل شد. حضور وی در دانشگاه تهران توفیقی برای دانشجویان زبان‌های باستانی و علاقمندان به زبان سغدی بود که به آسانی از محضر وی بهره گیرند.

دکتر قریب با حس لطیفی که دارد جهان را از دریچۀ دیگر می‌نگرد. به طبیعت عشق می‌ورزد، دشت، کوه، سبزه و نوروز برای وی مفهوم خاصی دارد و این شعر حاصل همین نگرش است:

نوروز سر رسید و به گل رنگ و آب داد                       سنبل به بوی عید سر زلف تاب داد

در کوه بستان میراث پربهای ایران را می‌بیند و همواره در چیستان گمشدۀ تاریخ به دنبال گره‌گشایی معماهای تاریخ است:

ميراث پر بهای کهن ايران                                       تاريخ نقش‌بسته به سنگستان

ای يادگار خوب پدرهامان                                        نقشی به سينه داری از آن دوران

                                                ****

گرچه نشانه‌های پر از رمزت                                     آماج فتنه‌ها شد و یغماها

در چیستان گمشدۀ تاریخ                                         گشتی گره‌گشای معماها

فروتنی خانم دکتر مثال‌زدنی است و هرگز دیده نشده که لب به شکایت بگشاید. همواره خنده بر لب دارد. در جهان‌بینی این بانوی آزاده، پیر و برنا یکسان است، همه عزیزند و همه را دوست دارد. کینه‌ای به دل راه نمی‌دهد، ساده‌زیستی از صفات بارز اوست، از تنگ‌نظری‌ها، حسادت‌ها و کینه‌توزی‌ها که رسم روزگار ماست به دور است. عشق به ایران و تلاش بی‌وقفۀ وی در جهت کشف نکات تاریک تاریخ ایران باستان از این بانوی گرامی چهره‌ای ستودنی ساخته است. در سال 1377 از طرف انجمن آثار و مفاخر فرهنگی و در سال 1381 از طرف سازمان صدا و سیما به عنوان چهرۀ ماندگار برگزیده شد. به سبب خدمات شایسته‌ای که به فرهنگ ایران‌زمین کرده‌اند، در سال 1377 به عضویت فرهنگستان زبان و ادب فارسی پذیرفته شد. پس از پیوستن به فرهنگستان زبان، به مدیریت گویش‌های ایرانی انتخاب شد و سال‌ها این وظیفه را بر عهده داشته است. همچنین به دلیل تخصص و دانش کم‌نظیری که دارند، به عضویت انجمن‌های علمی چون: انجمن آسیایی پاریس، انجمن بین‌المللی دست‌نوشته‌ها و کتیبه‌های ایرانی و انجمن ایران‌شناسان اروپایی پذیرفته شدند.

در سال 1374 به مناسبت تألیف «فرهنگ سغدی» جایزۀ کتاب سال را از آنِ خود کردند و نیز با همکاری دکتر یدالله ثمره کتاب «زبان‌های خاموش» را تألیف کردند که در سال 1386 به عنوان کتاب سال برگزیده شد.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار/ محمدرضا نصیری

کارنامه باستان

گفتگو با دکتر بدرالزمان قریب

بدر سغدیانه/ یدالله ثمره

نوروز/ بدرالزمان قریب

ایزدبانوی دانش/ زهره زرشناس

رستم در روایات سغدی/ بدرالزمان قریب

بازشناخت پیوند چند واژه در زبان‌ها و گویش‌های ایرانی با ایزدبانوی بزرگ کالی/ لیلا عسگری

رعایت‌کردن «دیگری»/ آرزو رسولی (طالقان)

غبارروبی از زبان‌های گمشده/ حوریه سعیدی

اشعاری از دکتر بدرالزمان قریب

سال‌شمار علمی دکتر بدرالزمان قریب