ارجنامه دکتر محمد دبیرسیاقی
خلاصه
در سیزدهمین آیین بزرگداشت حامیان نسخ خطی از دو شخصیت نامدار، یعنی استاد زندهیاد آیتالله سید عبدالعزیز محقق طباطبایی یزدی و نیز دکتر سید محمد دبیرسیاقی به عنوان نسخهپژوهان برگزیده تجلیل شد. این کتاب در همین راستا به معرفی زندگانی علمی دکتر سیدمحمد دبیرسیاقی میپردازد.معرفی کتاب
در سیزدهمین آیین بزرگداشت حامیان نسخ خطی از دو شخصیت نامدار، یعنی استاد زندهیاد آیتالله سید عبدالعزیز محقق طباطبایی یزدی و نیز دکتر سید محمد دبیرسیاقی به عنوان نسخهپژوهان برگزیده تجلیل شد. این کتاب در همین راستا به معرفی زندگانی علمی دکتر سیدمحمد دبیرسیاقی میپردازد.
سیدمحمد دبیرسیاقی در 5 اسفند ماه 1298 هجری شمسی در محله گلبنای قزوین متولد شد. پدرش سید باقر، فرزند سید سیاق، از خوشنویسهای مشهور آن شهر بود و مادرش دختر میرزاآقاخان مستوفی، فرزند میرزا ابوالقاسم ملاباشی از عالمان و مجتهدان زمان ناصری بود. دبیرسیاقی تحصیلات ابتدایی و دوره اول متوسطه را در دبیرستان شاهپور (امید) قزوین به پایان برد. در سال 1318 دوره دوم متوسطه را به انجام رسانید. از آن پس در رشته زبان و ادبیات فارسی به تحصیل پرداخت و به دریافت دکترای رشته زبان و ادبیات فارسی در سال 1324 توفیق یافت. دبیرسیاقی از سال 1320 به استخدام وزارت دارایی در آمد و سال 1353 بازنشسته شد.
وی مدت 34 سال همواره در صدر مشاغل مختلفی چون ریاست دفتر اداره کل مالیاتهای مستقیم، عضو کمیسیونهای مالیاتی و ریاست مالیه تهران، ریاست اداره قوانین و عضویت شورای عالی مالیاتی بوده است. دبیرسیاقی از خرداد 1326 به همکاری با علامه دهخدا در مورد لغتنامه نامزد شد و علاوه بر آن از کار تدریس غافل نماند. او به دعوت دانشگاه عین الشمس قاهره دو سفر به مصر رفت و به تدریس و ایراد سخنرانی در دانشگاه قاهره و الازهر پرداخت. وی همچنین نخستین استاد فارسی در دانشگاه پکن است. دکتر افزون بر هشتاد مقاله که در زمینه ادب و لغت در مجلات ادبی و یادنامهها منتشر کرده، آثار دیگری نیز تألیف نموده است.
دکتر دبیرسیاقی به تدریس در آموزشگاه عالی دارایی و مدرسه عالی ادبیات و زبانهای خارجه و مدرسه خارجی و مدرسه عالی حسابداری و دانشکده علوم مکاتباتی و دانشکده ادبیات دانشگاه تهران و دانشگاه ملی و پژوهشکده ملی و پژوهشکه فرهنگ ایران به تدریس ادبیات و زبان فارسی پرداخت.
دبیر سیاقی میان سالهای 1326 تا نه سال در گردآوری لغتنامه دهخدا با علی اکبردهخدا همکاری داشت و از آن پس تا سال 1359 که تألیف لغتنامه پایان یافت، بنا به وصیت علامه دهخدا در کنار دکتر معین و دکتر سید جعفرشهیدی به بررسی و تألیف لغت نامه پرداخت.
در فصل نخست کتاب زندگینامۀ استاد به قلم خودشان آورده شده که برای نخستین بار در این کتاب منتشر شده است. فصل دوم کتابشناخت آثار و مقالات استاد است که این فصل با جستجو در همۀ پایگاههای اطلاعاتی موجود در شبکۀ اینترنت و کتابخانۀ ملی و سپس تطبیق آن با ارجنامۀ پیشین استاد فراهم آمده است. در فصل سوم که مقالات تقدیم شده به استاد یا دربارۀ ایشان است، دو مقاله آمده که هر یک به روشنی اثربخشی تصحیحها و پژوهشهای استاد را نشان میدهد؛ زیرا کوششهای متنپژوهانۀ استاد هم در طول سالیان، همواره محل رجوع و مورد استفادۀ محققان بوده است و هم بحثها و جستجوهایی اصلاحی را برانگیخته که موجب ارتقای دانش متنپژوهی در ایران شده است.
در فصل چهارم کوشیده شده انتخاب از میان مقالات استاد به گونهای باشد که افزون بر جذابیت، وجوه مختلف و متکثر فعالیتهای ایشان را بازتاباند و از هر ک دست کم یک نمونه آمده باشد (حفظ و نشر میراث معاصران، شاهنامهشناسی، پژوهش در مادۀ تاریخ، معرفی فرهنگ ایران کهن، وقفپژوهی، دهخدا و لغتنامۀ او، قزوینشناسی، لغتپژوهی، نقد و تصحیح نکات مندرج در پژوهشهای دیگران، نامهنگاریهای تحقیقی و نیز نمونههایی از سخنرانیها). دقت در این فصل افزون بر روشنتر کردن مراتب فضل و جامعیت استاد، آشکارکنندۀ رشتهای ظریف است که تمام فعالیتهای گسترده و پربار استاد را به هم پیوند میدهد: دغدغه و تعهد ایشان در حفظ میراثهای فرهنگی و ادبی آن هم بدون توقف و در مسیری سنجیده و پیوسته.
فصل پنجم درنگ در نمونههایی از مصاحبههای استاد است که نشان میدهد ایشان افزون بر تسلط بر پیشینۀ ادبی و فرهنگی ایران، همواره به مسائل روز زبان و فرهنگ و ادب نیز توجه دارند.
از دیگر ابعاد وجودی استاد، شاعری ایشان است که نمونههایی از آثار طبع استاد در فصل ششم آورده شده است و بالاخره در فصل هفتم اسنادی در پیوند با استاد و آثار و توفیقات ایشان عرضه شده است.
فهرست مطالب کتاب:
فصل اول: شرح زندگی، احوال و فعالیتهای استاد به قلم خود ایشان
فصل دوم: کتابشناسی آثار
الف) مشخصات کتب چاپشده
بخش نخست: کتاب تألیفی
بخش دوم: گردآوریها، تصحیح و نگارش مقدمه
بخش سوم: کتاب دربارۀ استاد
ب) در جستجوی مقالات و نوشتار
بخش نخست: مقالات استاد
بخش دوم: گفتارها و مقالاتی دربارۀ استاد و آثار ایشان
فصل سوم: نوشتهها و سرودهها درباره استاد و آثارشان یا تقدیمشده به ایشان
کوثر سراب/ مظاهر مصفا
سرودهای از دکتر عباس کیمنش
چند بیت تازه از منوچهری و بعضی نکات دیگر/ علی اشرف صادقی
«کُنج» یا «کَنج» در مقدمه رستم و سهراب/ محمود امیدسالار
کاربرد «کُنج» در شاهنامه/ جلال خالقیمطلق
لغت فرس اسدی «کُنج»/ جلال متینی
فصل چهارم: نمونههای از نوشتهها و سخنرانیها
اشعار فردوسی در خردنامه و مواضع آنها در شاهنامه
آغاز ماده تاریخگویی
پارهها و نکتهها: ز گهواره تا گور دانش بجوی
پروین اعتصامی و کتاب تهمت شاعری به ما مپسند
چند سند وقفی مربوط به قزوین
چند نامۀ آموزنده از شادروان دکتر محمد مصدق
داستان بناشدن دانشگاه تهران به روایت علیاصغر حکمت
سیدوخندان، چگونه «سید خندان» شد؟
سرو کاشمر
قزوین و وجه تسمیه آن
وین، دَیر، دین
متن سخنرانی در مراسم هفتمین آیین بزرگداشت حامیان نسخ خطی
فصل پنجم: نمونههایی از مصاحبهها
استادان دانشگاه ادبیات معاصر را نمیشناسند
هیچ نهادی دلسوز قواعد زبان فارسی نیست
فصل ششم: نمونههایی از سرودهها
با بنفشه فروش
برزیگر و شاعر
بهار مازندران
جولاهه و دانشمند
خورشید و باد
در سوگ شادروان ایرج افشار
نوروز و نوبهار
فصل هفتم: اسناد و تصاویر
پربازدید ها بیشتر ...
ایران در آینۀ شعر روس
میخاییل سینلنیکوفاین کتاب برگرفته از کتاب «ایران و درونمایههای ایرانی در شعر شاعران روس» اثر میخاییل سینلنیکوف شاعر
گزارشهایی دربارۀ مختصر عملیاتی در جنوب ایران: رویارویی نظامی بریتانیا و ایل قشقایی در بهار و تابستان 1918 م/ 1336 هـ.ق
سر پرسی سایکس، کلنل ای.اف. اورتون و دیگرانآنچه در این کتاب آمده، مجموعهای از گزارشهای فرماندهان بریتانیایی رشتهعملیاتی است که در بهار و تاب
نظری یافت نشد.