معرفی کتاب

نویسنده در این کتاب افزون بر نگاهی به زندگی و زمانۀ ابوالعلاء معری، به مقایسۀ اندیشۀ وی با اندیشۀ بزرگانی چون شوپنهاور، نیچه، اپیکور و .... پرداخته است.

ابوالعلاء در معره هنگام غروب خورشید روز جمعه سه روز مانده به پایان ماه ربیع الاول سال 363 قمری متولد شده است. در سال 367 به بیماری جدری مبتلا شد و بینائیش را از دست داد. پس از آنکه از محضر علمای شهر بهره‌مند شد، در طلب علم به حلب، انطاکیه، لاذقیه و طرابلس که از شهرهای شام بودند و نیز به بغداد سفر کرد. وی در سال 449 قمری از دنیا رفت.

ابوالعلاء بخش قابل توجهی از آرای خود را در قالب اشعار گوناگون عرضه نموده و همین آرا سبب شده مردم او را فیلسوف بدانند؛ اما در کنار این بسیاری از ابیات شعری او به نکات نحوی، صرفی، عروضی و فقهی اشاره می‌کند؛ چراکه او عالم صرف و نحو و فقه و عروض نیز به شمار می‌رفته است.

ابوالعلاء اندیشمندی است که بر روی بسیاری از بزرگان جهان تأثیر بسزایی داشته است؛ او در انواع دانش‌ها صاحب نظر بود. ابوالعلاء معری که از تأثیرگذاران بر جریان فکر و اندیشه و ادبیات در جهان اسلام چه در زمان خود و چه در دیگر دوره‌ها و سرزمین‌ها بوده است، در آثارش تحت تأثیر شرایط زمان و مکان خویش است؛ وی از موضوعات مختلف از جمله ادیان و مذاهب و معاد و ایمان به خدا گرفته تا زهد و تقوی و زن و ادامۀ نسل بشری و عدم ازدواج و گیاه‌خواری و دیگر امور سخن گفته است.

مهم‌ترین اثر ابوالعلاء دیوان لزومیات اوست که در حقیقت یک کتاب فلسفی است و در طی آن نظرات فلسفی ابوالعلاء مطرح شده است؛ اگر چه نمی‌توان آن را یک فلسفۀ مدون و اسکولاتیک قلمداد کرد و نشود با نظام‌های مشهور فلسفی جهان تطابق داد. در کنار این اثر، رسالة الغفران، الفصول و الغایات، رسالة الصاهل و الشاجح، ضوء السقط و چند اثر دیگر هم از آثار اوست.

کتاب در فصل‌های زیر نگاشته شده است:

فصل اول:

بخش اول: زمانه و جامعۀ معری

بخش دوم: زندگی معری و سیرۀ او

فصل دوم: فلسفه علائی؛ از کجا و به سوی کجا؟

بخش اول: فلسفه و رابطه آن با ادبیات

بخش دوم: آیا ابوالعلاء فیلسوف است؟

بخش سوم: آبشخورهای فلسفه ابوالعلاء

بخش چهارم: آیا ابوالعلاء بدبین است؟

فصل سوم: تحلیل و بررسی دیوان «لزوم مالایلزم»

بخش اول: تحلیل و بررسی دیوان «لزوم مالایلزم»

بخش دوم: ابوالعلاء و اعتقادات دینی او در دیوان لزومیات

بخش سوم: دیدگاه ابوالعلاء دربارۀ ایمان به خدا

بخش چهارم: دیدگاه او دربارۀ معاد

بخش پنجم: دیدگاه ابوالعلاء دربارۀ مذهب فاطمی

بخش ششم: دیدگاه ابوالعلاء دربارۀ سایر مذاهب

فصل چهارم: فلسفه عملی زندگی ابوالعلاء

بخش اول: زهد ابوالعلاء

بخش دوم: زن در زندگی ابوالعلاء

بخش سوم: بقاء نسل

بخش چهارم: هم‌عصران ابوالعلاء درباره‌اش چه می‌گویند؟

فصل پنجم: تطبیق اندیشه ابوالعلاء و اپیکور، شوپنهاور، نیچه، دانته و صادق هدایت

بخش اول: زهد علائی و زهد اپیکوری

بخش دوم: عشق به نیستی (سنجش آرای معری و شوپنهاور فیلسوف اگزیستانسیالیست)

بخش سوم: عقل، اراده قدرت و خلق ابرانسان

بخش چهارم: سفر به عالم ارواح