معرفی کتاب

کتاب با رابطۀ ذهن و بدن شروع می‌شود. رابطه‌ای که حاصل رابطۀ علّی است و دو طرفه. بعد از آن به مسائل دیگری که حوزۀ فلسفه‌ی ذهن است می‌پردازد. مسئلۀ آگاهی و اینکه گمان می‌کنیم موجودات دیگر این آگاهی را ندارند. حداقل اینکه آگاهی به لحاظ فلسفی چیست و چه مشکلاتی ایجاد می‌کند؟ مبحث بعدی به انتخاب می‌پردازد. اینکه معنای اراده و اختیار چیست؟ آیا ما می‌توانیم اختیار داشته باشیم؟ مسئلۀ دیگر این است که هویت شخصی من چیست؟ چه چیز من امروز را با تمام تفاوت‌ها به من گذشته وصل می‌کند؟ این حلقۀ اتصال چیست؟ این سؤال‌ها به ظاهر ساده‌اند اما وقتی تحلیل فلسفی می‌شوند، سؤال‌های دشواری‌اند برای پاسخ‌دادن.

فلسفۀ ذهن چیست؟ بهتر است برای پاسخ از سؤالاتی که در فلسفۀ ذهن مطرح می‌شوند، آغاز کنیم. پرسش اساسی در فلفسۀ ذهن دربارۀ چیستی «ذهن» است: ذهن چیست؟ این پرسش بسیار ابتدایی به نظر می‌رسد و نیاز به توضیح و تدقیق دارد. می‌توان پرسید منظور از ذهن کدام است؟ ذهن انسان، حیوان یا هر دو؟ اگر منظور ذهن انسان باشد، بدیهی است در پاسخ به سؤال بالا باید ویژگی‌های «انسان» را به عنوان موجودی محصول فرآیند طولانی تکامل در نظر داشت؛ اما شاید محدودکردن ذهن به انسان با روح تعمیم فلسفی در تعارض باشد. فیلسوف ذهن می‌خواهد بداند معیار ذهنی‌بودن به شکل کلی چیست؟ بنابراین پرسش اولیه را می‌توان به صورت زیر مطرح کرد: ذهن برای هر موجودی که بتواند ذهن داشته باشد، چیست و چنین هویتی چه ویژگی‌هایی دارد؟

چه نیازی بع فلسفۀ ذهن داریم؟ نخستین دلیل برای پرداختن به فلسفۀ ذهن جایگاه آن در مباحث فلسفی است. دیرزمانی است که مباحث فلسفۀ ذهن جایگاهی اساسی در فلسفه یافته‌اند. اگر زمانی «فلسفۀ زبان» محور مسائل فلسفی بود، امروزه به باور بسیاری فلسفۀ ذهن چنین جایگاهی را از آن خود کرده است. مثلثی را در نظر بگیرید که جهان، ذهن و زبان سه رأس آن را می‌سازند. از منظری فلسفی می‌توان رابطۀ میان این سه رأس را بررسی کرد. فیلسوف زبن عموماً از رأس زبان آغاز می‌کند و مدعی است می‌توان جهان و ذهن را به کمک زبان و مقولات آن بهتر فهمید. از نظر او تحلیل زبان و تأمل در ماهیت آن می‌تواند نکات مفیدی دربارۀ جهان و ذهن به ما بگوید. اما فیلسوف ذهن اولویت را به ذهن می‌دهد. از نظر او تأمل در ماهیت ذهن می‌تواند نکاتی را در باب جهان و زبان بر ما آشکار کند.

دلیل دیگر بر اهمیت‌یافتن فلسفۀ ذهن پیشرفت‌های جدید در علوم شناختی است. موضوع علوم شناختی مطالعۀ علمی و تجربی ذهن، به ویژه قابلیت‌های «شناختی» آن است. در این رشتۀ علمی فعالیت‌هایی مانند تفکر، ادراک، یادآوری، احساس، استدلال و روندهای ناآگاهانۀ شناختی بررسی می‌شوند. پرسش‌هایی از این دست که ذهن چگونه کار می‌کند و مغز چگونه انواع فعالیت‌های شناختی را مدیریت و اجرا می‌کند، از سؤالاتی هستند که در این رشته بررسی می‌‌شوند. بدیهی است داده‌ها و نظریه‌های علوم شناختی برای پاسخ به پرسش‌های فلسفی دربارۀ ذهن اهمیت بسیاری دارند. همان‌گونه که هر نظریۀ فلسفی دربارۀ ماهیت زمان و مکان از نظریه‌های فیزیکی دربارۀ این دو موضوع بی‌نیاز نیست، هر نظریۀ فلسفی در باب ماهیت ذهن هم که واقعیت‌های تجربی دربارۀ ذهن و قوای شناختی انسان را نادیده بگیرد، سست و لرزان خواهد بود.

فهرست مطالب کتاب بدین ترتیب است:

فصل اول: چشم‌اندازها و پرسش‌های فلسفۀ ذهن

فصل دوم: ذهن و بدن

فصل سوم: آگاهی

فصل چهارم: هویت شخصی

فصل پنجم: حیث التفاتی و محتوای حالات ذهنی

فصل ششم: ارادۀ آزاد