معرفی کتاب

نقد سره‌کردن یا بازشناختن سره از ناسره است. در اصطلاح ادبی اتفاق نظری وجود ندارد. گاهی نقد ادبی را «در شناسایی و بررسی سبک‌ها» دانسته‌اند به شرطی که سبک را به معنای وسیع آن منظور کنیم، یعنی آن را افزون بر روش‌های لفظی (زبان، لغوی) بیان، شامل روش کلی نویسنده و طریقۀ تألیف و بیان اندیشه و احساس او بدانیم. گاهی آن را «تفسیر آثار ادبی» شمرده‌اند، تفسیری که دست‌آورد غور در دنیای کلمات این آثار است، با این اندیشه که کلمات نمایانگر تجاربی انسانی است که درک و دریافت آنها مطلوب است و گاهی نیز با تکیه بر مفهوم منطقی رایج، کار منتقد را دو رکن اصلی که ساختار ادبی بر پایۀ آن شکل می‌گیرد، منحصر دانسته‌اند: یکی جوهر که محور اندیشه، عاطفه و خیال است؛ دیگری عرض که شکل قالب با ویژگی‌های سبک و ترکیبات و الفاظ چارچوب آن را شکل می‌دهد.

برای آشنایی با ویژگی‌های نقد ادبی، این کتاب عهده‌دار بررسی زوایا و جوانب متنوع نقد در ادبیات معاصر عربی است. از آنجا که نقد ادبی کنونی عربی بر پایۀ سه رکن اصلی: نقد یونانی و نقد عربی کهن و نقد غربی شکل گرفته، فصل نخست کتاب به شناسایی این مصادر اولیه اختصاص یافته است. سپس در فصل دوم نقد ادبی در عصر جدید از عهد نهضت ادبی در قرن نوزدهم بررسی شده است. در ادامه سیر تحول این نقد در دهه‌های بعد به ویژه دهه‌های نخستین و میانی قرن حاضر تا دهۀ هفتاد طی فصول بعدی پی گرفته شده است.

منابع اصلی این کتاب آثار و تألیفات نقدی منتقدان و ادبا و شاعران معاصر عرب است و در درجۀ بعد بر آثار نویسندگان و ناقدان و صاحب‌نظران غربی تکیه شده است.

از بهترین نمونه‌های آثار نقد و بلاغت عربی که نشان‌دهندۀ تأثر فرهنگ عربی از اندیشۀ یونانی است، کتاب‌های «نقد الشعر» قدامة بن جعفر و «البرهان فی وجوه البیان» ابن وهب باشد.

فهرست مطالب کتاب بدین ترتیب است:

فصل اول: ریشه‌های نقد ادبی معاصر

فصل دوم: نقد ادبی در عصر نهضت

فصل سوم: موضوع نقد ادبی

فصل چهارم: زیبایی‌شناسی در نقد ادبی

فصل پنجم: گرایش‌های نقدی معاصر

فصل ششم: نقد شعر

فصل هفتم: نقد نثر

فصل هشتم: از نام‌آوران نقد ادبی معاصر