معرفی کتاب

م.آزاد در سال ۱۳۱۲ در تهران به دنیا آمد. در سال ۱۳۳۶ از دانشکده ادبیات و زبان فارسی دانشگاه تهران لیسانس گرفت و دوره دانشسرای عالی تهران را نیز گذراند. سپس ده سال به آموزگاری ادبیات فارسی پرداخت و در سال ۱۳۴۶ به استخدام کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان درآمد. او علاوه بر ترجمه اشعار شاعران سرزمین‌های دیگر، در زمینه زندگی‌نامه، نقد ادبی و ادبیات و قصه به شعر و نثر برای کودکان کتاب چاپ کرده است. او در تاریخ ۲۹ دی ماه ۱۳۸۴ در هفتاد و دو سالگی درگذشت.

در بخش زندگینامۀ شاعر از تمامی منابع موجود در صورت لزومن بهره گرفته شده است. از دست‌نوشته‌های شاعر شامل: دو زندگینامۀ مفصل و منتشرنشده و دو زندگینامۀ کوتاه خودنوشت و دست‌نوشته‌های مختصری دربارۀ دوران دانشکده و کار در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، در چند نشریۀ ادبی و چند کتاب که نامشان در مراجع بخش کودکی شاعر ذکر شده است، در این کتاب نکاتی آمده است. یادآوری این نکته ضروری است که بنا بر عرف جامعه و خلق و خوی میهنمان از کاوش و پافشاری در کشف زوایای پنهان زندگی شاعر که خواسته یا ناخواسته در هاله‌ای ابهام قرار گرفته است و همچنین از گشودن دریچه‌ای بر زندگی خصوصی شاعر پرهیز شده است. تنها آنچه وی در گفتگوها و زندگی‌نامۀ خودنوشتش بیان کرده، مبنای نوشته‌های این بخش است. مرجع اصلی بخش زندگینامه، دست‌‌نوشته‌های شاعر است که نثری شیوا دارد و به تفصیل و داستان‌وار نوشته شده است. نکتۀ قابل ذکر دیگر این است که در تمام موارد، نکات مربوط به زندگی شاعر با اسناد و مدارک موجود، مقایسه و صحت‌شان بررسی شده و به انتشار مطلب در نشریه یا کتاب بسنده نشده است.

از سوی دیگر در بخش شعر و شاعری م.آزاد، نوشته‌های مربوط به شعرهای هر مجموعه نقد به شمار نمی‌رود، بلکه نگاهی به حال و هوای سرایش آن شعرها و خوانش واژه به واژۀ برخی از آنهاست. در این بخش تلاش نگارنده بر این بوده که بخش مهمی از کارنامۀ شاعر یک بار همراه خواننده مرور شود. در بسیاری موارد از ذکر نکات فنی شعرها پرهیز و تنها در چند شعر مواردی از جنبه‌های هنری یا زیباشناختی شعر ذکر شده است. کوشش نگارنده بر این بوده که در ان خوانش، از خرده‌گیری و بهانه‌جویی‌ها تا حد امکان اجتناب شود تا آنجا که کار در ورطۀ ویرایش نغلتد. بخش وسیعی از بیشتر شعرهای شاعر در هنگام خوانش ذکر شده که هدف از آن همراه‌کردن خواننده در شناسایی سبک و سیاق شعرهای م.آزاد بوده است. در همین راستا از اطناب و زیاده‌گویی‌های معمول نیز پرهیز شده است.

در آغاز هر بخش نکته‌های مهمی دربارۀ تاریخ شکل‌گیری مجموعه و حال و هوای اجتماعی ـ سیاسی دوران سرایش شعرها و همچنین وضعیت شعر و شاعری، مجموعه‌های منتشرشده در آن سال‌ها و ارزیابی منتقدان از مجموعۀ موردنظر بار عایت اختصار آمده است. بدین‌گونه شمایلی کلی از لحظۀ نطفه‌بستن مجموعه‌ها یا میلادشان و میزان تأثیرگذاری آنها ارائه شده است.

نگارنده در بخش‌های ادبیات کودک و نوجوان و در وادی ترجمه‌ها و مقاله‌ها ناچار به ایجاز روی آورده که وسعت کار م.آزاد در زمینه‌های گوناگون این وادی‌ها مجلدهای گوناگونی می‌طلبد.

فهرست مطالب کتاب بدین ترتیب است:

پیش‌گفتار (سال‌شمار زندگی و آثار م.آزاد و نگاهی به زندگی او)

گفتگوها

نقد و نظر

ترجمه

نامه‌ها

گزینۀ شعرها