دربارۀ هنر شعر
خلاصه
این رساله یکی از اولین متون فلسفی در حوزۀ هنر و نقد ادبی است. به گفتۀ برخی شارحان ارسطو در این کتاب در مسیر نقد آرای افلاطون در باب شعر حرکت کرده است. البته تحلیلها و مبانی بدیع ارسطویی در این اثر نیز همچون دیگر آثار او مشهود است.معرفی کتاب
این رساله یکی از اولین متون فلسفی در حوزۀ هنر و نقد ادبی است. به گفتۀ برخی شارحان ارسطو در این کتاب در مسیر نقد آرای افلاطون در باب شعر حرکت کرده است. البته تحلیلها و مبانی بدیع ارسطویی در این اثر نیز همچون دیگر آثار او مشهود است.
ويکتوريوس نخستين کسى در اروپا بود که هنگام چاپ متن يونانى در ايتاليا در سدۀ شانزدهم ميلادى، تذکر داد که نامۀ شعر فقط بخش اول رسالۀ درازترى بوده است به قلم ارسطو. از سوى ديگر ابن سينا قرنها پيشتر به اين نکته آگاه بوده که در جاى ديگر توضیح آن داده شده است.
ارسطو همچنانکه در بخش نخست رساله ترگوديا را به دقت تحديد کرده و اجزاى يکيک آن را وصف و تحليل کرده و با اپوپوئيا به مقايسه و مقارنه درآورده، در بخش دوم به موضوع کوموديا و شرط امور خندهناک پرداخته بوده است. گذشته از اين، چنانکه ثالين مىگويد، احتمال مىرود در پايان رساله حسب وعدۀ خود در رسالۀ سياست، نظريۀ کثارسيس را به تفصيل شرح داده باشد تا از اين راه براى افلاطون که هم ترگوديا هم کوموديا را تنقيد کرده بود، جوابى آورد. اما تمام اشارات دالّ بر آن است که اين بخش دوم از همان اوايل از ميان رفت.
خلاصۀ رسالۀ شعر بدین ترتیب است:
فصل ١. هنرهاى شعر و موسيقى و رقص و نقاشى و مجسمهسازى کليتاً انواع تشبيه است. فرق اينها در وسايل و در اشياء و در طرز تشبيه است. در شعر و موسيقى و رقص وسايل سخن و ايقاع و آهنگ است يا جداگانه يا مشترکاً.
2. در تشبيه مىتوان از چيزهاى عالىتر يا از چيزهاى پستتر تشبيه ساخت. در شعر فرق ميان ترگوديا و کوموديا بر اين پايه است.3. در شعر مىشود طرز تشبيه داستانسرايى باشد و مىشود نمايش باشد. در اينجا ذکر مختصرى از اصل نام دراما و سرمنشأ آن آمده است. 4. پيدايش شعر را مىتوان به دو علت طبيعى منسوب کرد، يکى غريزۀ تقليد و ديگر عشق به آهنگ و ايقاع. سپس چگونگى منشعب شدن شعر را به ترگوديا و کوموديا شرح مىدهد. 5. امور خندهناک را تحديد مىنمايد و ذکر مختصرى از کوموديا مىکند. 6. ترگوديا را به دقت تحديد مىنمايد و اجزاء ششگانۀ آن را تعيين مىکند. 7. داستان بايد کامل و به اندازهاى بزرگ باشد. 8. مقصود از وحدت داستان آنکه دربارۀ يک کردار باشد نه دربارۀ يک شخص و اجزاء به هم بسته و پيوسته باشد. 9. شعر وصف حقايق کلى است و تاريخ شرح حقايق فردى. پس شعر از تاريخ فلسفىتر است. 10. تحديد داستان ساده و داستان پيچيده. 11. در شرح پريپتى و شناسايى12. اجزاء ترگوديا از حيث نمايش. 13. اهميت کردار در ترگوديا و لزوم پريپتى يا گردش بخت. 14. در اينکه حس شفقت و ترس بايد از خود وقايع به وجود آيد و آنکه استعمال وسايل خارجى از هنر دور است. 15. اهميت اخلاق که مظهر اراده است در ساختمان ترگوديا و حکم احتمال و لزوميت در وقايع داستان. 16. در انواع شناسايى. 17. دستور عملى براى شاعر ترگوديا. 18. باز در ترتيب ساختن ترگوديا. 19. انديشه و گفتار در ترگوديا. 20. در شرح لغوى گفتار. 21. در گفتار شعرى بهويژه استعاره. 22. در روشن بودن و رکيک نبودن گفتار شعرى. 23. در شعر اپوپوئيا نسبت به ترگوديا. 24. در فرق ميان ترگوديا و اپوپوئيا. 25. در بعضى مشکلات شعرى و حل هر يک. 26. در اينکه آيا شعر اپوس ارزش بيشتر دارد يا ترگوديا.
در ابتدای این رساله آمده است:
اپوپوئيا و شعر ترگوديا، ديگر كوموديا و ديثورمبوس شعرى و بيشتر نواختن مزمار و چنگ، همه اتفاقا بهطور كلى تشبيه است. ولى از سه حيث از يكديگر تفاوت دارد، چه تشبيه هركدام به وسايل ديگر است، يا از چيزهاى ديگر، يا به طرز ديگر و بر يک گونه نيست. زيرا همچنانكه كسانى (برخى در اثر هنر و برخى ورزش) به وسيلۀ رنگ و شكل صورت كشيده از بسيار چيزها تشبيه سازند، و ديگران به وسيلۀ صوت، همانطور نيز در هنرهاى نامبرده باشد. همۀ اينها تشبيه را به وسيلۀ ايقاع و سخن و آهنگ سازد و آنها را يا جداگانه يا جمعاً به كار برد. مثلاً در نواختن مزمار و چنگ و هنرهاى ديگر نيز اگر مانند هنر ناىزنى، اتفاقاً داراى همان تأثير است، فقط آهنگ و ايقاع استعمال مىشود و هنر رقاصان تشبيه به وسيلۀ خود ايقاع است بدون آهنگ، چه اينها نيز از راه ايقاعهاى شكل رقص تشبيه اخلاق و رنجبرىها و كردارها درآورند.
فهرست مطالب کتاب بدین قرار است:
يادداشت ناشر
پيشگفتار
بخش نخست: ديباچه
دانش يونانى در ايرانزمين
ارسطو نزد دانشمندان اسلامى
ترجمههاى سوريانى و عربى رسالۀ شعر
گزارشنامههاى فارابى و ابن سينا و ابن رشد
تاريخ رسالۀ شعر
بخش دوم: دربارۀ هنر شعر (نامۀ ارسطو طاليس)
در ترتيب رسالۀ شعر
ملخّص رسالۀ شعر
ترجمۀ فارسىنامه
بخش سوم: گزارشنامه
پربازدید ها بیشتر ...
ایل بختیاری در دورۀ قاجار
آرش خازنیموضوع این کتاب تأثیر متقابل حکومت و ایل در حاشیۀ ایران در دورۀ قاجار است. بررسی تاریخ اتحادیۀ ایلی ب
قفلهای دستساز آذربایجان
رحمان احمدی ملکیاز بین آثار فلزی، قفل به دلیل دارابودن نوعی رمز عملکرد و درونمایۀ رازگون، از اهمیت زیادی در حیطۀ تل
نظری یافت نشد.