۲۰۰۶
۰
چهارده رساله در باب فتوت و اصناف

چهارده رساله در باب فتوت و اصناف

پدیدآور: ناشناس مصحح: مهران افشاری، مهدی مداینی ناشر: چشمهتاریخ چاپ: ۱۳۸۱مکان چاپ: تهرانتیراژ: ۱۰۰۰شابک: 7_038_362_964تعداد صفحات: ۲۹۶

خلاصه

این کتاب دربردارندۀ چهارده رساله دربارۀ فتوت و اصناف پیشه‌ور است.

معرفی کتاب

رساله‌های اهل فتوت بخش قابل توجهی از ادبیات عامۀ ایران را تشکیل می‌دهد و با بیانی ساده و عامیانه اعتقادات، افسانه‌ها و رسوم و آداب طبقۀ عامۀ ایران به ویژه پیشه‌وران را در روزگاران گذشته تبیین می‌کند. افسانه‌های این دست از رساله‌ها که بیشتر آغاز پیدایی ابزارها، جامه‌ها و آداب فتیان را گزارش می‌کند، با تعریف الیاده از اسطوره منطبق است.

در عهد صفوی فتوت میان عامۀ مردم ایران رواج یافت؛ چنان‌که ادبیات مکتوب اهل فتوت غالباً به صورت رساله‌های موسوم به «فتوت‌نامه» بیشتر در دوران صفویه تحریر شده است. فتوت‌نامه‌ها در واقع گونه‌ای از پندنامه‌ها است و بیش و کم به همان سبک پندنامه‌ها و اندرزنامه‌های پهلوی نگارش یافته و چنین به نظر می‌رسد که پیران و استادان جوانمردان آنها را به پیروی از یک روش بس کهن که سرچشمه‌های آن را در ایران باستان باید جست، برای تعلیم مریدان و شاگردان خود نگاشته‌اند و از این روست که بسیاری از این رساله‌هه به صورت پرسش و پاسخ است. همان‌گونه که برخی از پندنامه‌ها به مشاهیر و بزرگانی مانند اردشیر و انوشیروان و بزرگمهر بختگان منسوب است، بسیاری از رسائل اهل فتوت نیز به پیامبران بنی اسرائیل یا حصرت علی (ع) و دیگر امام شیعه انتساب یافته است.

شمار معدودی از رساله‌های جوانمردان پیش از دورۀ صفوی نوشته شده و بیشتر آنها به ویژه رساله‌های مربوط به اصناف پیشه‌وران در عهد صفوی یا پس از آن نگاشته شده است. بخش قابل ملاحظه‌ای از ادبیات اهل فتوت نیز نوشتۀ قلندران حیدری است که صفویه را در ترویج تشیع یاری می‌رسانده‌اند و وظیفۀ تبلیغ و تعلیم اصول و احکام شیعه را میان تودۀ مردم داشته‌اند.

اهمیت آن دسته از فتوت‌نامه‌های فارسی که پیش از دوران صفویه به رشتۀ تحریر درآمده، بیشتر در فخامت زبان و شیوایی بیان آنهاست؛ زیرا بیشتر فتوت‌نامه‌هایی که از دورۀ صفوی به بعد نوشته شده است، به دلیل عامی‌بودن نویسندگان و کم‌سوادبودن کاتبان آنها، واجد نثری سخیف و ملوط است. فتوت‌نامه‌های فارسی پیش از دوران صفویه به جز فتوت‌نامۀ سلطانی بیشتر از اخلاقیات سخن می‌گوید و کمتر به سنت‌ها و آیین‌های اصحاب فتوت پرداخته است، مگر مواردی جزئی دربارۀ آیین میان‌بستن و جامۀ فتوت‌داران و آداب طعام‌خوردن. در حالی که در رساله‌های فتوت دورۀ صفوی و پس از آن گذشته از آنکه بخش عظیمی از افسانه‌ها و پنداشته‌های فتیان و پیشه‌وران را بازگو می‌کند، آداب و آیین‌های گوناگون آنها را نیز گاه با دقت و موشکافی حیرت‌آور توضیح می‌دهد که برای بررسی تاریخ اجتماعی و پیشینۀ فرهنگ و تمدن ایران ارزشمند است. آنچه هم که از لحاظ زبان‌شناسی در این دست از رساله‌ها شایان توجه و بررسی است، شماری از واژگان و اصطلاحات و تعبیرات است که میان گروه‌های گوناگون محترقه و اصحاب فتوت متداول بوده و برخی از آنها در هیچ فرهنگ و لغت‌نامه‌ای ضبط و ثبت نشده است.

دربارۀ افسانه‌ها و آیین‌ها و آدابی که در این رساله‌ها تبیین شده، توجه به این نکته مهم است که بسیاری از آنها پیشینه‌ای بس دیرینه دارد و قرن‌های متمادی میان طبقۀ عامۀ ایران، پیشه‌وران و جوانمردپیشگان رواج داشته است.

چهارده فتوت‌نامه‌ای که در این کتاب آمده، بدین‌قرار است:

فتوت‌نامۀ میرزا عبدالعظیم‌خان قریب

رسالۀ شاطران

رسالۀ نمدمالی

رسالۀ خبازان

رسالۀ کرباس بافتن و سنگ و ترازو

رسالۀ قصابان و سلاخان

رسالۀ حمامیان و سلمانیان

رساله‌ای دیگر از رسائل صنف سلمانیان

رساله‌ای دیگر از رسائل صنف سلمانی و حمامی

رسالۀ گلابیان

رسالۀ سلمانیان و سرتراشان

رساله اندر بیان دوازده سؤال سنگ و تیغ

رسالۀ بیان ارشاد پیر مرشد

رساله در باب پوست تکیه و کجکول و خصائل درویشان و ....

نظر شما ۰ نظر

نظری یافت نشد.

پربازدید ها بیشتر ...

ایل بختیاری در دورۀ قاجار

ایل بختیاری در دورۀ قاجار

آرش خازنی

موضوع این کتاب تأثیر متقابل حکومت و ایل در حاشیۀ ایران در دورۀ قاجار است. بررسی تاریخ اتحادیۀ ایلی ب

قفل‌های دست‌ساز آذربایجان

قفل‌های دست‌ساز آذربایجان

رحمان احمدی ملکی

از بین آثار فلزی، قفل به دلیل دارابودن نوعی رمز عملکرد و درون‌مایۀ رازگون، از اهمیت زیادی در حیطۀ تل

منابع مشابه بیشتر ...

قرآن های کوفی در ایران و دیگر پاره‌های آن در جهان: سدۀ نخست تا پنجم

قرآن های کوفی در ایران و دیگر پاره‌های آن در جهان: سدۀ نخست تا پنجم

مرتضی کریمی‌نیا

این اثر تلاشی نخستین برای توجه‌دادن پژوهشگران میراث اسلامی و علاقمندان نسخه‌های قرآنی به مهم‌ترین عن

لغت فرس: نسخه‌برگردان شش دستنویس

لغت فرس: نسخه‌برگردان شش دستنویس

علی بن احمد اسدی طوسی

برخی از معتبرترین دستنویس‌های «لغت فرس» با وجود شهرت فراوان سال‌ها دور از دسترس محققان بوده و رجوع ب

دیگر آثار نویسنده بیشتر ...

زمجی نامه: بخش دوم (داستان علی بن احمد زمجی)

زمجی نامه: بخش دوم (داستان علی بن احمد زمجی)

راوی ناشناس

نخستین حلقه از مجموعه روایت‌هایی که در حکم داستان‌های پیرامون «ابومسلم‌نامه» در سنت دنباله‌نویسی پدی

فیروزشاه‌نامه: دنبالۀ دار‌اب‌نامه بر اساس روایت محمد بیغمی (ویراست جدید)

فیروزشاه‌نامه: دنبالۀ دار‌اب‌نامه بر اساس روایت محمد بیغمی (ویراست جدید)

ناشناس

این متن در شرح جهانگیری و جنگ‌های فیروزشاه پسر داراب و برادر دارای دارایان است. در این مجلد بخشی بسی