داستانهای شاهنامه
خلاصه
این کتاب دربردارندۀ داستانهای شاهنامه است از ابتدای پادشاهی کیومرث تا پایان داستان اسکندر.معرفی کتاب
بیشک کسی نیست که با ادبیات فارسی آشنا باشد و اهمیت داستانپردازی شاهنامه را انکار کند. هنر استاد طوس در چنان درجۀ والایی قرار دارد که هیچیک از مقلدانش به او نزدیک نشدند. اگر بحثهایی درمیگیرد که نسبت به برخی از داستانهای شکهایی را بر میانگیزد، بیشتر دربارۀ منابع استاد طوس است تا شیوۀ داستانپردازی او.
تمامی داستانهای شاهنامه را میتوان در شمار داستانهای حماسی و پهلوانی قرار داد، حتی آنجا که به سوگنامه میپردازد؛ چون داستان سهراب و سیاوش و رزم رستم و اسفندیار. داستانهای عاشقانه مثل زال و رودابه و بیژن و منیژه هم از این دست به حساب میآید. فردوسی در برخی از داستانها به قلهای در هنر میرسد که غبطهبرانگیز است، مانند نبرد رستم با اشکبوس و پایان داستان رستم و سهراب و نبرد رستم و اسفندیار. در برخی داستانها مانند بیژن و منیژه هم سخنش آن شکوه را ندارد و گویا حاصل دورۀ جوانی فردوسی است.
این کتاب دربردارندۀ داستانهای شاهنامه است از ابتدای پادشاهی کیومرث تا پایان داستان اسکندر. پیشتر برخی برخی پژوهشگران ادبی شاهنامه را به سه بخش اساطیری (از پادشاهی کیومرث تا پادشاهی فریدون) و پهلوانی (از پادشاهی فریدون تا پادشاهی اسکندر) و تاریخی (از پادشاهی اسکندر تا پایان) تقسیم کرده بودند؛ اما آنها که نگاه دقیقتری به اساطیر دارند، بخش نخست را در حوزۀ اساطیر نمیدانند؛ چراکه کیومرث پادشاه است و اساطیر در زمان آغازین و با کنش ایزدان سروکار دارد. این پژوهندگان تمامی داستانهای شاهنامه را در حوزۀ حماسه قلمداد میکنند، حتی بخش سوم را که با داستان اسکندر آغاز میشود. در این بخش فردوسی از تاریخی سود میبرد برای داستانگفتن و نمیخواهد تاریخ ایران در دورۀ ساسانی را نقل کند؛ زیرا از دورۀ اشکانی چیزی نمیداند و خود میگوید تنها نامی از آنان شنیده است. شخصیتهای این بخش برخلاف بخش اول و دوم در تاریخ مستند نام و نشانی دارند و مدارکی از آنها به جا مانده است؛ اما استدلال پژوهندگانی که عنوان تاریخی را برای این بخش نمیپذیرند؛ این است که در این داستان از تاریخ استفاده میشود و وقایع شاخ و برگی میگیرند که آنها را از تاریخ دور میکند، به ویژه در داستان اسکندر که ماجراهای او در شاهنامه و برخی روایتهای ادبی هیچ شباهتی به چهرۀ تاریخی او ندارد، نه اهل مقدونی و یونان است و نه تبار رومی ندارد، بلکه فرزند داراب، پادشاه ایران است و برادر پادشاهی است که با او میجنگد. البته شاهنامه در مقایسه با دارابنامۀ طرسوسی شاخ و برگ کمتری به این داستان داده است. ظاهراً همه در مورد بخش دوم اتفاق نظر دارند و آن را پهلوانی یا حماسی میدانند. دورهای که خاندان رستم ظهور میکنند و در وقایعدخالتهای مستمر و مؤثر دارند.
اینکه چرا از میان داستانهای بخش سوم تنها داستان اسکندر در این کتاب آمده، به این دلیل است که صورت داستانی و گریز از نقل در این داستان به گونهای است که هیچ نشانی از تاریخ در آن نمیبینیم. حال آنکه در دیگر داستانها که به دورۀ ساسانی مربوط میشوند، بیشک به علت وجود خداینامک در روزگار فردوسی چنین نبوده و وقایع به تاریخ شباهت دارد. از طرفی دربارۀ این پادشاهان آنقدر مدارک تاریخی و باستانشناسی به دست آمده است که نقل قصههای پهلوانی آنها چندان مطلوب نیست. گویی با مرگ رستم پروندۀ پهلوانی در شاهنامه بسته میشود و پس از به قدرت رسیدن بهمن که گویی از پادشاهی جز نابودی خاندان انگیزۀ دیگری ندارد. مرگ رستم شکوه و جلال را در شاهنامه از بین میبرد و در سیر وقایع نیز چنین میشود. بهمن جنگ با دشمن خارجی را بدل میکند و به ستیز خانگی و سقوط مجد و عظمت ایران آغاز میشود و با ورود اسکندر به تمامی نابود میشود. به این دلیل این کتاب با داستان اسکندر به پایان میرسد.
فهرست مطالب کتاب بدین قرار است:
پادشاهی کیومرث
پادشاهی هوشنگ
پادشاهی تهمورث
پادشاهی جمشید
پادشاهی ضحاک
پادشاهی فریدون
پادشاهی منوچهر
زال و رودابه
پادشاهی نوذر
پادشاهی زوطهماسب
پادشاهی گرشاسب
پادشاهی کیقباد
پادشاهی کیکاووس
رزم کاووس با شاه هاماوران
سهراب
سیاوش
پادشاهی کیخسرو
داستان فرود سیاوش
داستان کاموس کشانی
داستان خاقان چین
داستان اکوان دیو
بیژن و منیژه
داستان دوازده رخ
جنگ بزرگ کیخسرو با افراسیاب
پادشاهی لهراسب
پادشاهی گشتاسب
هفتخوان اسفندیار
داستان رستم و اسفندیار
داستان رستم و شغاد
پادشاهی بهمن
پادشاهی همای چهرزاد
پادشاهی داراب
پادشاهی دارای داراب
پادشاهی اسکندر
پربازدید ها بیشتر ...
ایل بختیاری در دورۀ قاجار
آرش خازنیموضوع این کتاب تأثیر متقابل حکومت و ایل در حاشیۀ ایران در دورۀ قاجار است. بررسی تاریخ اتحادیۀ ایلی ب
قصۀ ما به خر رسید: خر و خرپژوهی در شعر فارسی
غلامعلی گرایی، زهراسادات حسینیخرپژوهی در شعر طنز فارسی یکی از زمینههای طنز بوده که باید بهجد مورد تحقیق و پژوهش قرار میگرفت. نو
منابع مشابه بیشتر ...
زندگی علیه مرگ: یادنامهای برای صادق چوبک (چند جستار و سه طرح چاپنشده از او)
علی فردوسیاین کتاب افزون بر جستارهایی که در کنفرانسها خوانده شده یا در نشریات منتشر شده است، دربرگیرندۀ مطالب
از آفرینش تا یزدگرد: تاریخ ایرانیان به روایت شاهنامه
سیروس کریمی بختیاریاین کتاب، درواقع مروری است بر تاریخی که از پیدایش بشر «ابوالبشر» شروع شده و تا فروپاشی فرمانروایی س