معرفی کتاب

علی اشتری در سرودن انواع شعر به اسلوب پیشینیان توانا است؛ اما با روحیه و عوالم حساس و عاطفی‌اش، غزل برایش جذبۀ افزون‌تری دارد. این کتاب دربردارندۀ گزیده‌ای از اشعار اوست.

اصحاب ادبیات غالباً شاعران و نویسندگان را تا چهل‌سالگی جوان می­دانند. تا پیش از چهل، کار شاعر و نویسنده تجربه‌اندوزی است و معمولاً خلاقیت او در عرصۀ هنر و ادبیات از آن پس به اوج می­رسد. اما شاعران و نویسندگانی را هم سراغ داریم که عمر آنها به چهل سال نرسیده و توانسته­اند در آن فرصت اندک آثاری ارجمند پدید آورند. شاید برخی بر آن باشند که مرگ زودهنگام، از آنها در ادبیات اسطوره ساخته و ما در خیال خود و به دور از واقع از چنین کسانی با حسرت یاد می­کنیم و بزرگی­شان را می­ستاییم. شاید بتوان گفت شاعران و نویسندگانی که زودهنگام درگذشته­اند و دیرسالی است که سروده­ها و نوشته­هایشان در معرض توجه است و مخاطب دارد، به طور شهودی از مجال اندک عمر خویش آگاه بوده­اند و راه پختگی و کمال را با شتاب طی کرده‌اند. شادروان علی اشتری نیز یکی از این زودسفرکردگان هم‌روزگار ماست که در عرصۀ غزل فارسی سدۀ اخیر جایگاه و منزلتی شایسته دارد.

علی اشتری (فرهاد) به سال 1301 شمسی در خاندانی اهل فرهنگ و ادب و هنر به دنیا آمد. پدرش احمدخان اشتری شاعر و نقاش بود و صاحب مناصب مهم دولتی؛ از جمله مدتی عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی بود. علی اشتری در نزد پدر برخی از فنون ادب را آموخت و تحصیلات خود را در مدرسۀ شرف که از مراکز صاحب‌نام آموزش محسوب می­شد، به پایان رساند. او از نوجوانی به سرودن پرداخت و تخلص فرهاد را برای خود برگزید. وی اولین مجموعه از سروده­های خود را در سال 1324 شمسی به نام «ستارۀ سحری» در تهران منتشر کرد. با موسیقی‌دانان و شاعران دوستی و مصاحبت داشت و در انجمن ادبی ایران که در منزل استاد محمدعلی ناصح برگزار می­شد، حضور می­یافت و با شاعران پیشکسوت مانند رهی معیری، ابوالحسن ورزی، امیری فیروزکوهی و برخی از هم‌نسلان خود مانند مهرداد اوستا، مشفق کاشانی، گلشن کردستانی، بیژن ترقی، نیاز کرمانی و بهادر یگانه دوستی و مراوده داشت. علی اشتری (فرهاد) در سرودن انواع شعر به اسلوب پیشینیان تواناست، اما با روحیه و عوالم حساس و عاطفی­اش، غزل برایش جذبۀ افزون‌تری دارد. او در یازدهم دی ماه سال 1340 شمسی پیش از چهل‌سالگی درگذشت.

غزل­های علی اشتری جزو غزل­های مشهور و تحسین‌شدۀ روزگار ماست. «سفینۀ غزل» به انتخاب شادروان استاد ابوالقاسم انجوی شیرازی یکی از بهترین گزیده­های غزل فارسی است. در «سفینۀ غزل» که قابل توجه‌ترین گزیدۀ غزل فارسی در این سال‌هاست با حدود هزار غزل از سرایندگان گذشته و امروز روبروییم. با دقت در این مجموعه درمی­یابیم که ده غزل از علی اشتری را مؤلف ارجمند پسندیده، پس از مشاوره با برخی شاعران و ادیبان معاصر برگزیده و نقل کرده است.

علی اشتری شاعر نوآوری نیست، آنچه به عنوان حال و هوای شعر نیمایی می­شناسیم، در غزل­های او راهی ندارد، آنچه از آن به عنوان غزل یاد می­کنیم، غالباً محصول برانگیختگی، حس و نیز زبان مناسب ارائۀ این عاطفه است. معروف‌ترین غزل­های علی اشتری، بی‌آنکه نشانه­ای از ملال تقلید و یا تکرارهای خسته‌کننده داشته باشد، بخشی از سنت غزل فارسی محسوب می­شود که در زمزمه­ها و تغنی­ها و ثبت لحظه­های ما نقش‌آفرین بوده است.

در کلام علی اشتری نوعی حزن و اندوه سراغ داریم که این حزن و اندوه هیچ‌گاه از شعر او جدا نیست. بیشتر غزل­های وی غزل­هایی کوتاهند؛ به کوتاهی عمر او شاید. در دیوان کم‌حجم او، به جز دو سه استثنا، غزل مادر هفت‌بیت یا حتی کمتر است. این کوتاهی به معنای قصور و ناتوانی شاعر نیست، بلکه او خود را موظف می­بیند هرکجا سخنش به پایان رسید و دیگر حرفی برای گفتن نداشت، شعر را به آخر برساند. این را می­توان نشانۀ پایبندی صادقانۀ شاعر به حس و انگیزه­ای باشد که جرقۀ آغازین شعر است. یكی از علل پایبندی علی اشتری در شعر به سنت‌های پیشین، وابستگی و دلبستگی به موسیقی ایرانی بوده است.

علی اشتری (فرهاد) با وجود دیوان كم‌حجم خود شاعری است كه توانسته در مسیر حركت كند، پیچ و خم‌های جاده شعر را بشناسد و با وجود جوانی به ظرایف سخنوری و معماری كلام در زبان فارسی آشنا شود و آنچه ویژگی اصلی شعر اوست،‌ شور و حال و حس و عاطفه پررنگ روح شاعری جوان است كه در كلماتش جریان یافته است.

این کتاب دربردارندۀ گزیده‌ای از غزل‌ها، مثنوی‌ها و رباعی‌های علی اشتری است.