معرفی کتاب

محمود شاهرخی «جذبه» در آبان ماه سال 1306 شمسی در شهر بم به دنیا آمد. پدرش میرزا عنایت‌الله مردی پیشه‌ور بود و نیای مادرش هم از عالمان دین و در عداد خطبای آن سرزمین بوده‌اند. دوران کودکی و نوجوانی محمود شاهرخی در بم می‌گذرد و یکی از معلمانش مرحوم رشاد تأثیر بسیاری در روی‌آوردن او به شعر و ادب و حفظ متون ادبی داشت.

شاهرخی که از حافظه‌ای قوی برخوردار بود و تسلطی شگفت بر متون نظم و نثر داشت، خود همیشه یادآوری می‌کرد: «عمدۀ اشعاری که در حافظه دارم، مربوط به زمان نوجوانی و با توجه و تشویق "رشاد" است».

وی اولین شعر خود را در پیش از پانزده سالگی و در منقبت مولای متقیان امیرالمؤمنین (ع) سرود. از همان ابتدای نوجوانی به سروده‌های عارف بزرگ عطار نیشابوری علاقۀ بسیار داشت و با خواندن آثار شیخ نیشابور به وجد می‌آمد.

وی همواره علاقه و دلبستگی‌اش به عرفان و معارف معنوی را مرهون تشویق و ترغیب مرحوم مجذوب می‌داند و آشنایی‌اش را با زوایای زبان و ادبیات عرب نتیجۀ حضور در جلسات درس استاد مسلم ادبیات عرب، شادروان «مدرس افغانی» در نجف دانسته است.

با شروع و وقوع انقلاب اسلامی، محمود شاهرخی نیز با شعر و کلام خود به روشنگری و تبیین حقایق دینی  و منافع ملی می‌پردازد. او در همۀ سال‌های دفاع مقدس در جبهه‌ها و مراسم گوناگونی که برای همراهی با رزمندگان برپا می‌شده، حضور یافته و شعرش صدای رسای مظلومیت مردم و کشورش بود. در سال‌های پایانی عمرش به خلوت خود پناه می‌برد و کمتر در مجامع عمومی حاضر می‌شد و سرانجام نیز در آبان ماه سال 1388 شمسی پس از عمری تلاش فرهنگی و زندگی پارسایانه و سلوک عارفانه به سرای باقی شتافت و در مقبره بزرگان فرهنگ به خاک سپرده می‌شود.

محمود شاهرخی را می‌توان در زمرۀ شاعرانی برشمرد که به سنت شعر عرفانی و اخلاقی کاملاً پایبند بوده است. افزون بر دانش نظری که او در این حوزه دارد، منش و رفتار و شخصیتش نیز متأثر از همان آموزه‌های معنوی و معرفتی است. به تغزل و عاشقانه‌های توأم به شیدایی و شوریدگی گرایشی ندارد و به جای آن عرفان، اخلاق و زهد خالی از ریا اولین و بارزترین مشخصۀ مفهومی آثار اوست. با مرور شعرهای وی درمی‌یابیم شاعر در حیات خود به سبب همین منش پارساوار و معرفتی به آرامش و طمأنینه رسیده است. شعر وی مانند زندگی‌اش کم‌حادثه است، اما عمق و ژرفایی دارد که مخاطب را با خود همراه می‌کند. قصاید محمود شاهرخی از ارزشمندترین مدایح دینی و مناقب شیعی در روزگار ما است. بی هیچ تردیدی برانگیختگی خالصانه و ارادت خاضعانه شاعر نسبت به اولیای دین و ائمه معصومین، اساس و مبنای اصلی و اصیل اینگونه قصیده‌ها است.

آثار به جا مانده از محمود شاهرخی از جهت محتوا به چند گروه قابل تفکیک است: آثار اخلاقی ـ عرفانی؛ مدایح و مناقب دینی؛ شعرهایی در حیطۀ انقلاب و دفاع مقدس. نویسندگان این کتاب در انتخاب و نقل شعرهای شاهرخی تلاش کرده‌اند از شعرهایی که برای تاریخی معین و گذرا سروده شده عبور کنند و در همان حوزۀ شعرهای انقلاب و دفاع مقدس، به شعرهایی بپردازند که در تاریخ انقلاب و دفاع مقدس تعیین‌کننده بوده است.

«خلوتگاه عشق» عنوان منظومه‌ای است با نام فرعی «دارالوصال در اسرار عاشورا» که دربردارندۀ 1077 بیت است. این منظومه را وی در اوایل دهۀ هفتاد شمسی به پایان رسانیده و آن را می‌توان در زمرۀ آثاری قرار داد که در سدۀ اخیر به حال و هوای «گنجینۀ اسرار» عمان سامانی سروده شده است. «گنجینۀ اسرار» اثری است با برداشت‌های عرفانی و نمادهای رایج و اصطلاحات و تعابیر شعر عرفانی از واقعۀ عاشورا و حماسۀ عظیم محرم 61 هجری.

محمود شاهرخی در رباعی «ثبات عهد» می‌سراید:

افراشت به کوی عشق پرچم عباس               در عهد فشرد پای محکم عباس

بی آب از او گلشن دین شد سیراب                بی‌دست گرفت دست عالم عباس

و در رباعی «پای خیال» می‌گوید:

ای دوست دمی نگر به حال دل من               پاسخ ندهد کس به سؤال دل من

از بس که به خارزار اوهام دویــــد               پر آبله شد پای خیــال دل مــن