معرفی کتاب

این کتاب مجموعه کامل اشعار هوشنگ چالنگی است که در چهار بخش به رشته تحریر درآمده است و در پایان مؤخره‌ای با عنوان «بررسی شعر هوشنگ چالنگی و تأثیر آن بر جریان‌های شعری دهه‌های 50 تا 70» آورده شده است.

دهۀ چهل شمسی یکی از درخشان‌ترین مقاطع شعر فارسی است. در این دهه جریان‌ها و موج‌های زیادی مانند موج نو، شعر دیگر و شعر حجم از دل شعر نیمایی سر برآوردند. هوشنگ چالنگی از جمله شاعرانی بود که در این دهه به شعر بی‌وزن موج نو گرایش پیدا کرد و به همراه چند شاعر گروه «شعر دیگر» را تشکیل دادند که بعدها هستۀ نخستین «شعر حجم» شدند. آموخته‌ها و آموزه‌های شعری چالنگی در دهۀ پنجاه سرمشق شاعران جوان مسجدسلیمان قرار گرفت و از پس آن و با حمایت پرشور منوچهر آتشی موج ناب پا گرفت. چالنگی از زبانی ویژه در سروده‌هایش بهره گرفته است. شعر او شعری موجز است و توجه به عناصر اقلیمی و طبیعت زادبوم خویش در سروده‌هایش جلوه‌ای تازه به شعرهایش بخشیده است. بازآفرینی اسطوره در شمایلی تازه، فراروی از تقطیع نیمایی، تصویرهای فراواقعی، آشنایی‌زدایی و استعاره‌گرایی از دیگر ویژگی‌های شعر چالنگی است.

آغاز دهۀ چهل شمسی و سربرآوردن شاعران جوان با پیدایش «موج»ها و شیوه‌های تازه‌ای در شعر همراه بود. طرح و نام‌گذاری شعرهای احمدرضا احمدی با عنوان «موج نو» از سوی برخی منتقدان همچون اسماعیل نوری علا، سرآغاز گسترش شعر بی‌وزن میان نوآمدگان و علاقمندان شعر معاصر به شمار می‌آید. شاعران تازه‌نفسی چون یدالله رویایی، هوشنگ چالنگی، هوتن نجات، بهرام اردبیلی، حمید عرفان، بیژن الهی، سیروس آتابای و ... به این موج شعری پیوستند.

هوشنگ چالنگی از جمله شاعران نام‌آشنا و البته گوشه‌گیر موج نو بود که نامش با شعر فارسی پیوند خورده است و کمتر اثر تحقیقی دربارۀ شعر دهه‌های چهل و پنجاه نوشته شده که در آن از وی به عنوان یکی از پیشگامان شعر آوانگارد فارسی نامی نبرده باشد. چالنگی متولد 1320 در مسجدسلیمان است. وی ابتدا به شعر سنتی (غزل) روی آورد و در ادامه جذب شعر نیمایی شد و از ابتدای نیمۀ دوم دهۀ چهل که به تهران عزیمت کرد، جهان تازه‌ای در شعرش نمودار شد. در این زمان آشنایی‌اش با بهرام اردبیلی، بیژن الهی، محمود شجاعی و فیروز ناجی ـ که بعدها به «شعر دیگر»ی‌ها معروف شدند ـ به دگرگونی در نگاه، زبان و تنوع چشمگیری در شعرهایش انجامید.

در سال‌های 1346 و 1347 احمد شاملو چند شعر از هوشنگ چالنگی در نشریۀ «خوشه» چاپ کرد که می‌توان به گونه‌ای تعهدمندی و جامعه‌گرایی رقیق در آنها پی برد.

یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های شعر هوشنگ چالنگی «اسطوره‌گرایی و بازآفرینی اساطیر در شمایل تازه» است. در شعر وی اسطوره حضوری مداوم و امروزین دارد. میل او به اسطوره تنها با پرداختن به اسطوره‌های ایرانی ختم نمی‌شود، بلکه آمیختن مفاهیم اسطوره‌ای فرهنگ‌های ملل و اقوام مختلف از ویژگی‌های بارز شعر اوست. از این‌رو معماری شعرهای او به گونه‌ای درهم‌تنیدن باورهای اساطیری گوناگون است که شاعر به درستی از آنها در خدمت پیش‌برد شعر سود جسته است.

یک نمونه از اشعار هوشنگ چالنگی با عنوان «صبح نان»

نان از میان پنجره مثل صبح                        خود را میان سفرۀ ما انداخت

در سال‌های قحطی           در سال‌های خشکی           در سال‌های ممتد              وقتی که خواب بودیم

در خواب‌های حاصل بی‌حالی           در خواب‌های خوش!         

نان از میان پنجره مثل صبح                        خود را میان سفرۀ ما انداخت