معرفی کتاب

این کتاب دربردارندۀ 21 مقاله است که طی سال‌های مختلف توسط نویسنده به رشتۀ تحریر درآمده است.

سه مقاله و نقد مربوط به قبل از انقلاب و مابقی بعد از انقلاب نوشته شده است. بعضی مقاله است و بعضی مطالبی است که به عنوان سرمقاله نوشته شده و در نشر دانش چاپ شده است. بعضی دیگر نقدهایی است که بر کتاب‌های فارسی و انگلیسی نوشته شده است. همۀ مقالات و نقدها تألیفی است به استثنای یک مقاله که از انگلیسی ترجمه شده و آن مقالۀ «نزاع دیوانگان با خدا» نوشتۀ هلموت ریتر است. تاریخ و محل اولین چاپ مقالات و نقدها در انتهای هر مقاله ذکر شده است.

مقالۀ اول «دیباچه: مجلس انس نویسنده و خواننده» تحلیلی از دیباچه‏های دو كتاب "كشف المحجوب" هجویری و "جامع الحكمتین" ناصرخسرو قبادیانی است. نویسنده با بررسی ارزش دیباچه‏ها و تاریخ كتاب‏نگاری اسلامی و ارتباطی كه از این جهت بین نویسنده و خواننده برقرار می‏شود، به این بحث پرداخته كه دیباچه‏ها منبعی مفید برای یافتن اطلاعات علمی و مسائل تاریخی و اجتماعی عصر تالیف هر اثر است. دیباچه برخی كتاب‏ها حاوی مطالب ارزشمندی است كه به شناخت بیشتر نویسنده، حوادث تاریخی و كشف پیچیدگی‏های محتوایی اثر كمک می‏كند. نویسنده مقاله برای دستیابی به این هدف، دیباچه دو كتاب مهم فلسفی و عرفانی را بررسی و اطلاعات آنها را تحلیل كرده است.

فهرست مقالات کتاب در چهار بخش بدین ترتیب است:

بخش اول: ادبیات، امثال و حکم، فرهنگ مردم:

دیباچه: مجلس انس نویسنده و خواننده

نگاهی دیگر به فردوسی

نزاع دیوانگان با خدا

از قزوین تا سانفرانسیسکو

اندرزهای غیراخلاقی

گلچینی از امثال و حکم فارسی

قدیم‌ترین گنجینۀ امثال و حکم فارسی

دو نمونه از ادبیات هیچاهیچ در فرهنگ مردم کرمان

بخش دوم: دین، عرفان، فلسفه:

پیام غزالی پس از نهصد سال

انسان‌گرایی در عصر رنسانس اسلامی

مولانا از نظر یک محقق ترک

مقدمۀ کمال الدین خوارزمی بر شرح مثنوی

تفسیر عرفانی از داستان‌های عامیانه

کشفی که تاریخ مسیحیت را دگرگون کرد

بخش سوم: مسائل فرهنگی جامعۀ جدید:

انسان اینجایی

غرب‌زدگی خاص روسی

انقلاب اقتصادی

هر که نقش خویش می‌بیند در آب

بخش چهارم: تاریخ معاصر:

تصویری از چهره‌های سیاسی رژیم سابق

انقراض سلسلۀ انگلیسی در ایران

ایران مظلوم