معرفی کتاب

این کتاب، تاریخ تفصیلی علم نیست؛ کوشش کتاب بر این است که اندیشه‌های علمی را در متن تاریخ و فلسفه در نظر بگیرد و بر شکاف میان علم و علوم انسانی پلی بزند. این شکاف از هر جهت تازه است؛ زیرا پیامد تخصص اجتناب‌ناپذیر در جهانی است که بیش از پیش فنی‌تر می‌‌شود. فن‌ورزان معمولاً زمینۀ فلسفی منسجمی ندارند و در عوض کسانی که از فرهنگ عمومی بهره‌مندند، به علمی که آگاهی بسیار اندکی از آن دارند، ارج می‌نهند. نتیجه در خور تأسف است. کارکنان علمی که مهارت فنی را برای خود دنبال دنبال می‌کنند، ممکن است قدرت تشخیص مسائل انسانی را از دست بدهند. کسانی که می‌خواهند علم را تنها نیرویی بدانند که در پس تولید انبوه، بهزیستی، بمب‌های اتمی و سفرهای فضایی نهفته است، از فهم سهم اساسی علم در اندیشۀ بشر ناتوان می‌مانند.

این کتاب مقدماتی است. فرض بر این بوده که دانش علمی خواننده محدود است، اما روی هم رفته نمی‌توان کتاب را نوشتۀ آسانی دانست؛ همچنان که از طرح اندیشه‌های دشوار پرهیز شده است. مطالبی که برای این کتاب دست‌چین شده یا به سبب اهمیت تأثیرشان بر اندیشه بوده یا برای آنکه نبوغ عصری یا کسی را نشان دهد.

البته نبودن توازن ظاهری در چند مورد حساب شده است. از علوم کاربستی مانند پزشکی و مهندسی فقط به اختصار یاد شده است. در کتابی که مضمونش بیشتر رابطۀ علم و اندیشه است تا رابطۀ علم و عمل، این اختصار طبیعی است. در فصل‌های نخستین کتاب مطلب زیادی دربارۀ علوم زیستی نیست.

دربارۀ علم یونانی کامل‌تر از پاره‌ای از موضوع‌های دیگر سخن رفته است؛ زیرا تقریباً ریشۀ همۀ اندیشه‌های مهمی که پشتوانۀ علم جدید است، در علم یونانی است. شاید مقایسۀ لاک و افلاطون در فصل هفتم نیز طولانی است که به دلیل آن است که آن دو نمایان‌گر کشمکش دو دیدگاه مخالف یکدیگرند. دیدگاه‌هایی که بر سراسر تاریخ سایه افکنده است.

فهرست مطالب کتاب بدین قرار است:

فصل اول: سپيده‌دم علم

فصل دوم: حوزۀ علمی آتن

فصل سوم: حوزۀ علمی اسكندريه

فصل چهارم: سده‌های میانه و انتقال علم به دورۀ جديد

فصل پنجم: انقلاب علمی (قسمت اول: هندسۀ آسمانی)

فصل ششم: انقلاب علمی (قسمت دوم: مكانیک آسمانی)

فصل هفتم: انقلاب در نگرش‌ها و روش‌ها

فصل هشتم: پيشرفت‌های علمی در سده‌های 16، 17 و 18 میلادی

فصل نهم: سدۀ نوزده میلادی و انديشه‌های تطورگرا

فصل دهم: فرجام سخن: روندهای علمی و فكری سدۀ بیست میلادی

برگزیده‌ای از كتاب‌های مهم برای مطالعۀ بیشتر