معرفی کتاب

فلسفه معمولاً معناشناسی را اینگونه تعریف می‌کند: تبیین نسبت موجود میان زبان و جهان. در معناشناسی، زبان راه خود را به سوی جهان می‌یابد و عبارات به اشیاء و رخدادهای درون جهان ارجاع می‌شوند.
یکی از وظایف معناشناسی پرداختن به مدلول کلمات است. در کارکردگرایی نسبت زبان با بافت کارکردی و عملی آن و نیز با کاربران زبان مورد توجه قرار می‌گیرد. هرگاه کاوش ما معطوف به اظهارات و بیانات زبان و دلالات معنایی آنها باشد و به سخن متکلم توجه کند، وارد عرصۀ معناشناسی شده است.

این کتاب ده فصل دارد. نویسنده در فصل اول که عنوان آن اندیشه‌ها، واژه‌ها و پدیده‌ها است، به اثرگذاری زبان بر مخاطب می‌پردازد و با این همه، برای زبان و کارکرد انتقالی آن محدوده‌ای قائل است. این دیدگاه تا حدی اندیشۀ ریچاردز را به مفهوم معرفت شرقی نزدیک نشان می‌دهد. نویسنده در این فصل همچنین از جوهرۀ زبان و رابطۀ زبان و حقیقت و خدمت زبان‌شناسان بزرگی چون فردینان دو سور در مورد علمی‌کردن زبان‌شناسی سخن گفته و رابطۀ نشانه و مرجع را تحلیل کرده است.

نیروی واژه‌ها عنوان فصل دوم کتاب است. نویسنده در این فصل دو دیدگاه متضاد که از یک‌سو سخن را میرنده می‌داند و از سوی دیگر واژه‌ها را دارای قدرت جادویی و فراطبیعی می‌شناسد، بررسی و مقایسه می‌کند و از نیروی نگه‌دارندگی واژه‌ها در زندگی ما، انسان‌وارگی واژه‌ها و شخصیت آنها، کارکرد و ارزش نام‌ها، الگوی ساختار زبان انسانی و نظریه‌های مختلف در این‌باره ـ از انسان‌های نخستین تاکنون ـ سخن می‌گوید.

موقعیت‌ها ـ نشانه‌ها عنوان فصل سوم این کتاب است که در آن از رابطۀ معنا با نشانه و ذهن با اشیاء بحث شده و از طرز رفتار با اشیاء که رفتاری مانند نشانه‌هاست، سخن رفته است و کارکرد واکنشی زبان و رابطۀ آن با معنی را تحلیل و نقد و بررسی شده است.

فصل پنجم کانون‌های سمبولیسم است. در این فصل چند و چون رابطۀ مرجع با نماد تحلیل شده و دیدگاه‌های ویتگنشتاین، ریگنانو، جیمز میل و تین معرفی و به اختصار تحلیل شده‌اند.

در این فصل همچنین کانون‌های نشانه‌گذاری طبقه‌بندی شده‌اند و کانون‌هایی چون کانون یکتایی، کانون تعریف، کانون اتساع، کانون حقیقت‌گرایی و کانون فردیت تجزیه و تحلیل شده‌اند.

در فصل ششم که عنوان آن نظریۀ تعریف است، به فقدان نظریه‌ای کاربردی از تعریف اشاره می‌کند و این پرسش کلیدی را مطرح می‌کند که آیا ما واژه‌ها را تعریف می‌کنیم یا چیزها را؟ او پاسخ به سؤال را مورد منازعۀ دیرپای تعریف واقع‌‌گرایان با تعریف سمبل‌گرایان می‌داند و در راستای نظریۀ تعریف به دشواری‌های چهارگانه‌ای چون تفکیک زبان با واقعیت، عادت به نشانه‌ها در فرایند تعریف، اختصاصی‌بودن تعاریف و درون‌شمولی تعریف می‌پردازد. طبقه‌بندی مسیرهای مرجع مطلوب در این فصل به صورت نشانه‌سازی، شباهت، روابط فضایی، روابط موقتی، علت فیزیکی، علت روان‌شناسی، علت روانی ـ فیزیو لوژیک، وجود شیئ در حالت ذهنی، روابط پیچیدۀ رایج و روابط قانونی ذکر شده است.

فصل هفتم کتاب به معنای زیبایی نام‌گذاری شده است و چنان‌که پیداست به شرح و تحلیل مفهوم زیبایی می‌پردازد و به دیدگاه‌های بوزاتکوت، سانتایانا، سیگنور کراک، کلیوبل، راسکین، تولستوی و راپرت بروک اشاره می‌کند و تحلیل برداشت خود از معنای زیبایی را می‌آورد.

عنوان فصل هشتمین معنای فلاسفه است که در آن معنای معنا از دیدگاه فلاسفه معرفی و بررسی و تحلیل شده است. نویسنده در این فصل به توجه خاص منطق‌گرایان و روان‌شناسان به معنا اشاره می‌کند و از تعریف معنای ذات در کتاب «سمفونی ذهن» سخن می‌گوید و دیدگاه معناپژوهانی چون شیلر، جاشیم، راشل، آلفرد سیگ ویک، استرانگ، هئ، جی.هربرت پارسون و ... مورد توجه قرار می‌گیرد و دیدگاه‌های معناشناسی فلسفی معرفی و تحلیل و نقد می‌شود.  

فصل نهم معنای ذات نامیده شده است. مؤلف در این فصل فهرستی از تعاریفی که به نوعی به معنا توجه کرده‌اند را آورده است. برآیند این فهرست به درون‌شمولی ماهیت معنی، رابطۀ یگانه و تحلیل‌ناپذیر با پدیده‌های دیگر، پیوند با واژگان قاموسی، ضمنی‌بودن، ارتباط داشتن با پدیده‌ها، وجودداشتن، قصد و رض و ... توجه دارد و دیدگاه‌های مربوط به معنی ذات بررسی شده است. در این فصل همچنین موضوعاتی چون معنای صحیح، ابهام و دوگانگی، نیت و قصد گوینده نقد و تحلیل شده‌اند.

در فصل دهم که عنوان آن موقعیت‌های نشانه است، به موضوع اهمیت سخن می‌پردازد و موقعیت واژه‌ها نسبت به گوینده و شنونده بررسی شده است. این فصل از کتاب تا حدودی به موضوع بلاغت در ادبیات شباهت دارد. مهم‌ترین موضوعات این فصل عبارتند از نظریۀ حیطه تفسیر، تفکیک محسوس یا تشخیص محسوس، نقش موقعیت نشانه در تعلیم و تربیت، بررسی شکل و ساختار ارجاع‌های پیچیده و ارتباط ارجاع با سمبل که مؤلف با بیانی فنی و اصطلاحی به تبیین آنها پرداخته است.

فهرست مطالب این کتاب بدین ترتیب است:

فصل اول: اندیشه‌ها، واژه‌ها و پدیده‌ها

فصل دوم: نیروی واژه‌ها

فصل سوم: موقعیت‌ها ـ نشانه‌ها

فصل چهارم: درک نشانه‌ها

فصل پنجم: کانون‌های سمبولیسم

فصل ششم: نظریۀ تعریف

فصل هفتم: معنای زیبایی

فصل هشتم: معنای فلاسفه

فصل نهم: معنای ذات

فصل دهم: موقعیت‌های نشانه

کتاب‌نامه

منابع لاتین

نمایۀ واژه‌ها، اصطلاحات و عبارت‌های مفهومی و نام‌نما