معرفی کتاب

شعر، این توانایی را دارد که ما را به زمان‌های دیگر ببرد. ما می‌توانیم به وسیلۀ شعر، در زمان سفر کنیم و به زمان‌های دور برویم، در پایان به حال برگردیم. شعر خود سفری است از گذشته به حال و اکنون شعر، ما را به زمان گذشته ـ زمان سروده‌شدن شعر ـ می‌برد و در عین حال شاعر آن شعر را هم به حال و اکنون می‌آورد. حافظ شعرهایش را چند قرن پیش سروده است؛ اما وقتی شعرهای او را می‌خوانیم، به عصر حافظ سفر می‌کنیم و همراه او و شعرهایش به زمان حال بر می‌گردیم و می‌بینیم که حافظ در زمان ما نیز زندگی می‌کند.

در مقالۀ «مختصات یک شعر خوب کودکان و نوجوانان» آمده است: اغلب مردم ما و حتی شاعرانی که در آغاز کار سرودن شعر برای کودکان هستند، سادگی را تنها اصل شعر کودک می‌دانند و چنین می‌پندارند هر شعری که ساده و قابل فهم باشد، مناسب کودکان است و تلقی آنها از شعر کودک، شعری است موزون، مقفّی و با زبان و بیانی ساده. در حالی که چنین نیست. این فکر خطایی است بزرگ که بسیاری را گمراه کرده است. شاعران زیادی با توجه به این فکر نادرست، به صرف تسلط‌داشتن به وزن و قافیه و داشتن طبعی روان، شروع به سرودن شعر برای کودکان می‌کنند. درست است که سادگی یکی از اصول شعر کودک است؛ اما این اصل به تنهایی نمی‌تواند شعری را به شعر کودک تبدیل کند. اگر چنین می‌بود که بسیاری از اشعار سادۀ شاعران بزرگ قدیم شعر فارسی در زمرۀ شعر کودک قرار می‌گرفت؛ ولی می‌دانیم که چنین نیست.

شعر کودک باید ساده باشد و این سادگی باید در زبان و بیان به کار گرفته شود. زبان و بیان شعر کودک باید کاملاً ساده و قابل فهم و درک باشد. شعر کودک باید عاری از تعقیدات لفظی و استعارات و تشبیهات دور از ذهن وی باشد؛ زیرا در صورتی که غیر از این باشد، کودک چنانچه مثلاً معنی یک واژۀ تخیلی که در شعر آمده را نفهمد، از بزرگ‌ترها سؤال می‌کند و آنها ممکن است برای معنی‌کردن آن واژه‌ها از واژه‌هایی استفاده کنند که خود آن واژه‌ها نیز برای کودکان نامأنوس و غیرقابل فهم باشد و سؤال‌های تازه‌تری را پیش آورد.

شعر کودک همچنین باید دارای تخیل و مهم‌ترین اصل در شعر کودک، یعنی دید و نگرش باشد. اگر شاعری همۀ ویژگی‌های یک شاعر کودک را دارا باشد، اما دید و نگرشی کودکانه نداشته باشد، شعرش مناسب حال کودکان نخواهد بود. شاعر کودک باید از پنجره‌ای به شعر کودک نگاه کند که یک کودک نگاه می‌کند.

فهرست مطالب این کتاب بدین ترتیب است:

شعر چیست؟

چگونه شاعر شدم؟

پشت کوهستان ادبیات کودک و نوجوان

کودک و شعر

مختصات یک شعر خوب کودکان و نوجوانان

نگاهی گذرا به شعر عامیانه و ارتباط آن با شعر کودک

منطق کودکانه در شعر کودک

قالب در شعر کودک و نوجوان

طبیعت، کودک و شعر

شاعر در لحظۀ سرودن شعرش، نام اشیاء را حفظ می‌کند

لالا لالا گل انجیر

نوجوان و شعر برای نوجوان

حس‌آمیزی در شعر کودکان و نوجوانان

حرف‌هایی دربارۀ اصول انتخاب کتاب برای کودکان

مثل یک لبخند

باغ رنگارنگ، آواز قشنگ

یک کاسه شبنم

سفر به دریای شعر، با قایق داستان

سیر باغ مینو (دربارۀ شهریار و شعرهایش)