معرفی کتاب

فرانچسکو رُزی با ساختن فیلم‌هایی اثرگذار به عنوان یکی از فیلم‌سازان برجستۀ جهان کوشیده است تا با آثار خود رابطۀ سیاست و سینما را تحکیم بخشد. این کتاب بررسی موشکافانه‌ای است پیرامون آثار این فیلمساز با مطالبی در باب نقد (مضامین، زیبایی‌شناسی، اسلوب کار، تأثیر فیلم‌ها در عرصۀ واقعیت) و همچنین مصاحبۀ مبسوطی دربارۀ زندگی حرفه‌ای فیلمساز و شکل‌گیری و کارگردانی هریک از فیلم‌هایش و همچنین محیط اجتماعی ـ فرهنگی ایتالیای ایام جنگ جهانی دوم و سال‌های پس از آن. بخشی از کتاب نیز دربردانده است بر اسناد و مدارک تاریخی و رویدادهای اجتماعی که منشأ و شالودۀ فیلم‌هایش به حساب می‌آیند.

این کتاب برآمده از رخدادی است شگفت: نمایش فیلم «سالواتوره جولیانو» در فوریه 1963 که سینمای سیاسی جدیدی را نوید داد و شیوۀ ساختار آن سرمشق آموزنده‌ای شد برای دیگران، شش فیلم دیگر رُزی ـ از اشغال شهر تا اجساد عالیجنابان ـ با تداومی منسجم، تأییدی است بر اهمیت سینماگری به اسم فرانچسکو رُزی و موقعیت برجسته‌ای که وی در میان خیل سینماگران ایتالیایی برای خود احراز کرده است.

گردآوری مطالب این کتاب به قصد تشریح اصالت کار رُزی بر اساس یک سلسله بررسی‌های همسو صورت گرفته و تلاش شده تا به جای پرداختن به فیلم‌ها به طور مجزا، بیشتر به بررسی انتقادی (بدبینی عقلایی و خوش‌بینی احساسی) و همچنین به موضوعاتی چون زیباشناسی، ایدئولوژی، درون‌مایه، که سینمای رُزی ـ به طور اخص در آثاری نظیر «اشغال شهر» و «ماجرای مائه‌تی» ـ مطرح می‌کند، پرداخته شود. به منظور حفظ منطق زمانی ـ تقویمی و نشان‌دادن رابطۀ هدف و عمل در آثار این کارگردان، بخشی از گفتگوها به کمک ضبط صوت در محل فیلمبرداری صورت گرفته است. سلسله اسناد و مدارک جمع‌شده در این کتاب (گزارشات رسمی، خلاصۀ فیلمنامه‌ها، مقالات و روزنامه‌ها، یادداشت‌های مربوط به زمان فیلمبرداری، میزگردها و بررسی‌های منتقدین سینمایی) اغلب دربرگیرندۀ فیلم‌هایی است که ربط مستقیم با تاریخ دارند (سالواتوره جولیانو، اشغال شهر، ماجرای مائه‌تی، لوکی لوچیانو) و در مجموع مراحل تکوین و خاستگاه و روند شکل‌گیری این فیلم‌ها را نشان می‌دهد؛ ضمناً بازتاب (دیالکتیکی) این فیلم‌ها بر واقعیت نیز در این بررسی مورد توجه قرار گرفته است.

فیلم‌های رُزی مشت‌های بسته را به ناگهان و یک‌باره در برابر چشم تماشاگر باز می‌کند و پنهان‌مانده‌ها را آشکار می‌سازد. اثر هنری از نظر رُزی باید کاربردی عملی داشته باشد و هنرمند با خلق چنین اثری به منزلۀ نبردی در رویارویی با واقعیت موضع خود را تعیین می‌کند. در این نبرد که کوچک‌ترین اشتباه خیانت و شکست را به دنبال می‌آورد، رُزی مواضع و روشنفکری خود را در هر فیلم مشخص می‌کند و این حقیقتی است که باید پذیرفت.

فرانچسکو رُزی سینماگری است که در دهۀ اخیر به ارزش‌های مشخصی دست یافته است و از خصوصیاتش اینکه تندخو و خونگرم است و با این حال هر سؤالی را با ذهنی متمرکز پاسخ می‌دهد و نگاهش به آثار خود نگاهی است روشن‌بین. رُزی مانند گاوباز در میدان نبرد، کار را با احتیاط پیش می‌برد.

سینمای رُزی در حال حاضر موضوع بحث‌انگیزی است و روزبه‌روز به انواع آن افزوده می‌شود که البته برخی از این فیلم‌ها به دلیل تبعیت از پسند زمانه سودآورند و از این بابت هم مهر تأیید خورده‌اند و برخی دیگر مفهوم و تعریف مبهمی ارائه می‌دهند، به این معنا که هر اثری در نهایت سیاسی است.

رُزی در شش فیلم عمدۀ خود ـ فیلم‌هایی که ساختارشان بیش و کم بسته نیست ـ در واقع به بررسی مقولۀ قدرت می‌پردازد. نگرش عمیق وی در این فیلم‌ها نشانۀ آگاهی کمال‌یافتۀ اوست به اینکه در این کرۀ خاکی همه چیز با هم در ارتباط است، چیزی جدا و منفصل از مجموعه وجود ندارد؛ غور و تفحص در تاریخ گذشته و سیر و سیاحت در فضاهای گوناگون، به طور اخص در ماجرای مائه‌تی و لوکی لوچیانو، نشانۀ تأییر این نظریه است؛ چراکه وقتی می‌بینیم رُزی دولت را مورد انتقاد قرار می‌دهد، به طور هم‌زمان به سیاست جهانی نیز می‌پردازد.

فهرست مطالب این کتاب بدین ترتیب است:

مقدمه:

با جانفشانی زیستن

قدرت، مرگ و سرزمین جنوب

مقولۀ تعقل

نئورئالیسم و رئالیسم اعتقادی

تجربه‌های عینی و تفکر

حقیقت عینی امور

روشنفکر تشکیلاتی

سال‌های فراگیری:

مصاحبه با رُزی دربارۀ: سالواتوره جولیانو، اشغال شهر، مردان مخالف، ماجرای مائه‌تی، لوکی لوچیانو

گفتگو با رُزی دربارۀ: اجساد عالیجنابان

اسناد و مراجع:

مروری بر زندگی جولیانوی یاغی

خلاصه‌ای از یادداشت‌های «تولیو کزیش»

خلاصۀ فیلمنامۀ صحنۀ دادگاه «ویتربه» (از فیلم سالواتوره جولیانو)

بحث پیرامون جولیانو در مجلس سنا

اشغال شهر (بخشی از فیلمنامه):

سند رسمی شهردار ناپل

مذاکره در شورای شهرداری ناپل

جلسه شورای شهرداری

ماجرای مائه‌تی (بیوگرافی):

سخنرانی مائه‌تی

مردی در محاصره (مائه‌تی به قلم اسکالفاری)

حقایق پشت پرده در ماجرای مائه‌تیگ

لوکی لوچیانو:

سیر تاریخی برخی وقایع

آخرین بازجویی

داوی، لوچیانو و من به قلم یوآخیم یوستن

کارنامۀ فعالیت‌های رُزی