عقاب: کارنامه، نقد و تحلیل اشعار پرویز ناتل خانلری
خلاصه
این کتاب حاضر پس از درج سالشمار زندگی دكتر «پرویز ناتل خانلری» مروری است به جوانب مختلف فعالیتهای فرهنگی وی و مدخلی برای آشنایی جوانان با اندیشههای این ادیب برجسته.معرفی کتاب
این کتاب حاضر پس از درج سالشمار زندگی دكتر «پرویز ناتل خانلری» مروری است به جوانب مختلف فعالیتهای فرهنگی وی و مدخلی برای آشنایی جوانان با اندیشههای این ادیب برجسته.
دكتر «پرویز ناتل خانلری» یكی از مؤثرترین چهرههای فرهنگی ایران معاصر محسوب میشود؛ ترجمه، نقد ادبی، شعر، مدیریت مجله سخن، دستور زبان فارسی، تحقیق، تصحیح انتقادی متون و تأسیس و اداره نهادهای فرهنگی و... زمینههای مختلف فعالیتهای فرهنگی خانلری را تشكیل میدهد. خانلری به فرهنگ نگاهی جامع و معتدل داشت و نوعی نوآوری محتاطانه را در شعر و نثر فارسی پیگیری میكرد. خانلری در تبار روشنگرانی چون فروغی، تقی زاده و ملکالشعرای بهار قرار دارد؛ دانشمندانی که با وجود برخورداربودن از دانش وسیع و مقام علمی و ادبی برجسته، نهایتاً به ادبیات به مثابۀ وسیلهای برای پیشرفت جامعه مینگریستند و «فرهنگ» در نظر آنها برای ساماندادن به حیات اجتماعی کشور، تأثیری ملموس و محسوس داشت و برای مثال از این حیث با علامۀ قزوینی و بدیع الزمان فروزانفر تفاوتی بارز داشتند. به دلیل همین روحیه خانلری به ویژه در سالهای ابتدایی نشر سخن، در کانون تکاپوهای ادبی بود و مشی معتدل خود را ترویج میکرد. خانلری در عرصۀ فرهنگ مخالفان و موافقان فراوان داشت و این خود نشانهای است از عمق و گسترۀ تأثیر او بر جامعۀ فرهنگی عصر. اکنون که نسل جوان فارغ از دوستیها و دشمنیها به کارنامۀ استاد خانلری نظر میافکند، در مجموع دانش، خلاقیت، نگاه، نافذ، ذوق سلیم، خردمندی، ایراندوستی، روشدانی و اعتدال را مزیت بارز خانلری مییابد.
«شعر» بخش مهمی از دلمشغولی خانلری بود؛ هرچند کثرت مشغلههای فرهنگی و اجتماعی اجازه نداد که سرایندۀ مثنوی ماندگار «عقاب» آنگونه که از او انتظار میرفت، آثار درخشان خلق کند؛ اما کارنامۀ خانلری چه به عنوان شاعر و چه در مقام منتقد و نظریهپرداز شعر، چنان پراهمیت است كه بازخوانی و بررسی آن ضرورتی سودمند به نظر میرسد. مروری بر فصل گزیده آراء ادبی خانلری نشان میدهد كه این مرد چه نگاه جامعی به شعر داشته و چه مباحث اساسی و مهمی را برای اولینبار مطرح كرده است.
خلاصۀ عقیدۀ خانلری دربارۀ شعر این است که شعر از حیث معانی و محتوا، حتماً باید نو باشد و بیانگر تأثرات و عواطف و تخیلات و دریافتهای شاعر از زندگی؛ اما در عرصۀ بیان و ساخت و صورت، نوگرایی «حتمیت» و «ضرورت» مطلق ندارد، بلکه شاعر باید بکوشد صورتی متناسب با محتوای شعر بیابد و خلق کند؛ اگر ضرورت خلق فرم متناسب و زیبا ایجاب کرد که فیالمثل وزن عروضی رعایت نشود، نباید آن را رعایت کرد و اگر میتوان در همان قالب متداول حرف خود را به زیبایی و کمال بیان کرد، نباید به صرف «سنتی» بودن مجموعۀ امکانات و هنجارهای شعر کلاسیک را انکار کرد.
نکته دیگر اینکه در عرصۀ «بیان» و «ساخت و صورتِ» شعر، خانلری مؤکداً توصیه میکند که شیوههای بیان و قواعد زبان را باید آموخت و آن را پایه و بستری برای خلاقیت ادبی قرار داد؛ به قول خودش «باید به مدرسه رفت اما تا آخر عمر نباید در مدرسه ماند» همچنین او به جد با صاحب قابوسنامه هم عقیده است که «شعر از بهر مردمان گویند نه از بهر خویش» و بر مبنای همین نکته است که در سالهای نخستین نشر «سخن» با قالب نیمایی موافقت نداشت؛ زیرا گمان میبرد که ذائقه قاطبه مخاطبان شعر به آن نوع اشعار «عادت» ندارد و شعری که شعارش و آرمانش ارتباط برقرارکردن با تودۀ مردم است، با برگزیدن قالبی غیرمعهود، طبعاً نقض غرض میکند؛ اما ایشان سالها بعد وقتی توفیق قالب نیمایی را برای بیان ما فی الضمیر شاعر امروز ملاحظه و اقبال جامعه را به آن دید، دیگر مخالفتی با آن ابراز نداشت، بلکه در آن قالب طبع آزمایی هم کرد؛ البته خانلری هرگز شعر منثور و بی وزن و «سپید» را تأیید نکرد.
در این کتاب، کارنامه زندگی، آثار و فعالیتهای «پرویز ناتل خانلری» در عرصههای گوناگون ادبی بررسی شده است. کتاب شامل پنج بخش است. بخش اول به مقالات و نوشتههایی از صاحبنظران و پژوهشگران مختلف، درباره «خانلری» وآثار او اختصاص دارد؛ ایرج افشار، غلامحسین یوسفی، احسان یارشاطر، نادر نادرپور، محمدرضا شفیعی کدکنی، عبدالحسین زرینکوب، بزرگ علوی و محمدعلی اسلامی ندوشن از جمله این صاحبنظران و پژوهشگران هستند. بخش دوم با عنوان «ارزیابیهای کوتاه» نیز دربردارندۀ نوشتههایی از ایرج افشار، مهدی اخوان ثالث، مهرداد بهار، سیمین بهبهانی، احسان طبری، محمد قاضی، محمدجعفر محجوب، صادق هدایت و ... دربارۀ «خانلری» است. در بخش سوم، انعکاس شخصیت و آثار «خانلری» در اشعار مظاهر مصفا، علی اکبر سعیدی سیرجانی، فخرالدین زارعی، فریدون مشیری و مهدی اخوان ثالث را میبینیم. بخش چهارم به گزیدهای از آراء ادبی «خانلری»، در قالب نوشتههای گوناگون و در باب موضوعات مختلفی چون «دفاع از زبان فارسی»، «سنت و تجدد»، «نویسندگی»، «ترجمه حاجی بابا اصفهانی»، «ترجمه هزار و یک شب»، «بوف کور» و ... اختصاص دارد. این مجموعه با بخشهای پنجم و ششم که در آنها گزیدهای از ترجمههای منظوم «خانلری» از آثار شاعران جهان ارائه شده است به پایان میرسد.
فهرست کلی مطالب این کتاب بدین ترتیب است:
پیشگفتار
سالشمار زندگی
یادها و بررسیها
ارزیابیهای کوتاه
در آیینۀ شعر دیگران
گزیدۀ آراء ادبی
ترجمههای منظوم
گزینۀ اشعار
پربازدید ها بیشتر ...
گزارشهایی دربارۀ مختصر عملیاتی در جنوب ایران: رویارویی نظامی بریتانیا و ایل قشقایی در بهار و تابستان 1918 م/ 1336 هـ.ق
سر پرسی سایکس، کلنل ای.اف. اورتون و دیگرانآنچه در این کتاب آمده، مجموعهای از گزارشهای فرماندهان بریتانیایی رشتهعملیاتی است که در بهار و تاب
ایل بختیاری در دورۀ قاجار
آرش خازنیموضوع این کتاب تأثیر متقابل حکومت و ایل در حاشیۀ ایران در دورۀ قاجار است. بررسی تاریخ اتحادیۀ ایلی ب
دیگر آثار نویسنده
هفتاد گفتار از ایرج افشار
به اهتمام میلاد عظیمیاین کتاب مجموعهای است از تعدادی از مهمترین مقالاتی که ایرج افشار در حوزههای مختلف و در دورههای گ
نظری یافت نشد.