شرح سادۀ گلشن راز
خلاصه
شیخ شبستری مثنوی گلشن راز را در ماه شوال سال 717 هجری سروده است و در این هنگام وی حدود سی سال داشته است. این مثنوی زیبا و عارفانه در پاسخ به نامۀ یکی از بزرگان اهل خراسان سروده شده است که پرسشهای خود را به نظم مطرح کرده و پاسخ آنها را نیز به نظم درخواست کرده است.معرفی کتاب
شیخ سعدالدین محمود شبستری از عارفان قرن هشتم هجری است. نام پدرش عبدالکریم و نام نیای وی یحیی بوده است. میگویند این عارف عالم بیش از 33 سال زندگی نکرده است. وی در حدود سال 687 هجری در قصبۀ شبستر به دنیا آمد و در جوانی (سال 720 هجری) در همان ولایت چشم از دنیا بربست. مزار وی در شبستر زیارتگاه اهل دل و علاقمندان اهل طریقت و معنی است.
شیخ شبستری مثنوی گلشن راز را در ماه شوال سال 717 هجری سروده است و در این هنگام وی حدود سی سال داشته است. این مثنوی زیبا و عارفانه در پاسخ به نامۀ یکی از بزرگان اهل خراسان سروده شده است که پرسشهای خود را به نظم مطرح کرده و پاسخ آنها را نیز به نظم درخواست کرده است.
مثنوی گلشن راز یک مثنوی عارفانه است و در آن بیشتر به شرح و تفسیر رازها و نمادهای عرفانه پرداخته شده است. بخش نخستین این کتاب بسیار ساده و بیآرایه سروده شده است و حتی خود شیخ به صراحت میگوید او شاعر نبوده است و نیست و برای نخستین بار قلم به نظم مثنوی برمیدارد. با این همه در این مثنوی با هر بیتی که سروده میشود، زبان عارف رساتر و شعر او زیباتر میشود. از ابیات 110 به بعد مثنوی رنگ شعر به خود میگیرد، خیال در عالم پرواز جلوهها دارد و در نور چراغ حق رنگارنگ مینماید. در این خیال زیبا، شاعرانهترین ابیات عارفانهترین آنهاست که دویست بیت پایانی این مثنوی زیبا را به خود اختصاص داده است:
شراب و شمع و شاهد عین معنیست که در هر صورتی او را تجلیست
شراب و شمع، ذوق و نور عرفان بین شاهد که از کس نیست پنهان
شراب اینجا زجاجه، شمع مصباح بود شاهد فروغ نور ارواح
ز شاهد بر دل موسی شرر شد شرابش آتش و شمعش شجر شد
شیخ محمود شبستری انسان را «مختار مجبور» میداند، یعنی صاحب اختیاری که خود در همۀ کارها مجبور است و از جبر مطلق فرمان میبرد. وی این نظریه را به زبان فارسی شیرین به نظم میکشد و حتی کرامت و جوانمردی اولیا را امری اضطراری میشمارد و میگوید بهرهای از اختیار ندارند و در این کار، یعنی حتمینمودن اعجاز، مجبور و ناگزیر هستند.
شیخ عارف به همۀ مریدان طریقتهای تصوف و حتی عارفان میتازد و میگوید محفل این رفیقان (اعضای یک گروه از صوفیان) برای مسخرگی و خوشباشی است. اگر چنانکه در برابر عمل و کار جدی و شرعی قرار گیرند، توان پایداری ندارند. وی این نظریه را پس از ردّ مسئلۀ خویشاوندی مطرح میکند تا هیچ دسته و گروهی از دید تیزبین وی پوشیده نماند. در این نظرگاه «رفیق» یک اصطلاح از اصطلاحات علم فتوت است.
مؤلف در این شرح ساده هرگز از نظر و عقیدۀ شارحان پیروی نکرده است؛ ولی در صورت نیاز به شرحهای دیگر مراجعه شده است؛ چنانکه اگر شرح هر بیتی با مضبوط شرحهای دیگر و به ویژه لاهیجی مقایسه شود، قطعاً افزون بر نو بودن شیوۀ آن، سادگی سخن جلب توجه خواهد کرد و در برخی موارد نیز حرفی تازه دیده خواهد شد.
پربازدید ها بیشتر ...
مطالعات ادبی هرمنوتیک متنشناختی
مهیار علویمقدمتأویل و رویکرد هرمنوتیکی، باعث افزایش بهرهگیری هر چه بیشتر خواننده از ارزشهای شناختهنشدۀ متن میش
پابرهنه در برادوی: زندگی و آثار نیل سایمون
مجید مصطفوینیل سایمون (1927 ـ 2018) یکی از پرکارترین، موفقترین و محبوبترین نمایشنامهنویسان جهان و یکی از بهت
منابع مشابه بیشتر ...
خرقۀ صحبت: شرح مقالات شمس تبریزی با رویکرد هرمنوتیکی چرخشت فهمندگی
غلامرضا خاکیاین کتاب با هدف شناخت شمس و بینش درویشی او و ارائۀ رویکردی برای فهم سخنانش و همچنین شرح قطعاتی از «م
روایتشناسی؛ نظریه و کاربرد
محمدرضا حاجیآقاباباییروایتشناسی یکی از شیوههای تحلیل متن است که در حوزۀ مطالعات داستانی میتواند کاربرد فراوانی داشته ب
دیگر آثار نویسنده
حق الیقین فی معرفة رب العالمین
شیخ محمود شبستریاین کتاب از آثار مسلّم شیخ محمود شبستری است که در تمامی مآخذی که ذکری از شیخ است، در کنار نام کتاب گ