روایت سرّ دلبران: بازجست زندگی و تجارب تاریخی مولانا در مثنوی
خلاصه
این پژوهش، سعی میکند بخشی از تجربههای فردی و خصوصی مولانا را در تعدادی از روایتهای مثنوی، کشف و تحلیل نماید.معرفی کتاب
این پژوهش، سعی میکند بخشی از تجربههای فردی و خصوصی مولانا را در تعدادی از روایتهای مثنوی، کشف و تحلیل نماید.
مولانا جلالالدین محمد بلخی، یکی از شاعران و متفکران بزرگ جهان است و تقدیر، رازآمیزترین شخصیت عرفانی شرق مسلمان؛ یعنی شمسالدین محمد تبریزی را در مسیر زندگی او قرار داد و بین آن دو چنان رابطهای شکل گرفت که تقریبا در جهان نمونهای برای آن نمیتوان سراغ گرفت. زندگی مولانا، از کودکی تا وفات، فربه، غنی و سرشار از «تجربههای ناب» بود. او توانست با تحمل «اضطراب»های بنیانکن، مراحل تغییر و تحول شخصیتی را از «سپهر حسانی» تا «سپهر ایمانی» طی کند و در سایه نبوغ عالی، این تجربههای بینظیر را به عنوان «گنگی خوابدیده» و به شکل رؤیاهایی که در بیداری دیده است، به هنر و شعر تبدیل نماید. در لایههای پنهان و چندگانه تمثیلات عرفانی ـ تعلیمی مثنوی، بازتاب سایهوار تجربههای فردی مولانا قابل مشاهده است. این پژوهش، سعی میکند بخشی از تجربههای فردی و خصوصی مولانا را در تعدادی از روایتهای مثنوی، کشف و تحلیل نماید.
دربارۀ مولوی و آثار او از جمله مثنوی، بسیار سخن گفتهاند و کمتر ابعادی از زوایای زندگی و هنر او باقی مانده است که پژوهشگران قدیم و جدید بدانها نپرداخته باشند؛ با وجود این، شخصیّت، زندگی و آثار وی چنان غنا و عمقی دارد که به جرئت میتوان گفت همۀ پژوهشهای انجام گرفته تنها بر بخش ناچیزی از حقیقت حال او و ارزشهای وافر آثارش پرتویی از شناخت افکندهاند و همچنان باب تأمّلورزیها در تمام زمینههای مربوط به زندگی و آثار او مفتوح است. این کتاب نیز بی آنکه به فروتنی مرسوم و ساختگی دست یازد، تنها به منزلۀ کوششی بسیار ناچیز در قرائت زندگی و تجارب شخصی او و نشاندادن بازتاب هنرمندانۀ آن در مثنوی است. اصل این نگاه نیز تازه نیست؛ زیرا نخستین کسی که به رابطۀ زندگی و تجارب فردی مولوی و بازسازی آن در مثنوی اشاره کرده، خود مولانا و سپس سلطان ولد، فرزند و گزارشگر نخست او و بعد از وی فریدون سپهسالار بودهاند. از متأخران رگههایی از این نگاه را در آثار علامه بدیع الزمان فروزانفر، استاد عبدالحسین زرن کوب، آنه ماری شیمل و تا حدودی در دیدگاههای پراکندۀ سیروس شمیسا میتوان پیگیری کرد.
فصل نخست تحقیق با توجّه به سه پیشفرض؛ یعنی اصل رابطۀ هنر و تجربۀ فردی هنرمند، شباهت متن ادبی با رؤیا و رابطۀ تجربۀ زیستی مولانا با مثنوی نوشته شده است.
در فصل دوّم، با اتّکا به نظریه و نظام فلسفی کی یر کگور و با مقایسۀ مراحل و تحول زندگی او و عطار، فرایند تغییر و تحوّل فکری و شخصیتی مولانا بررسی شده است.
در فصل سوم زندگی مولوی و نزدیکان او و بازتاب آن در مثنوی مورد نظر بوده است. این فصل، به ناچار رنگ و بوی تحلیل تاریخی به خود گرفته است. با وجود این، اطلاعات تاریخی که در منابع قدیم و جدید آمدهاند، با نگاهی انتقادی بررسی شدهاند و در بسیاری از موارد نتایجی مغایر با منابع گذشته به دست آمده است که میتواند باب گفتگو و تحلیل انتقادی را در این زمینه فراهم آورد. در تحلیل تعداد معدودی از داستانها و تمثیلات مثنوی به ناچار وارد حوزۀ «خوانش تأویلگرایانه» شده و اذعان میدارد خوانشهای ارائه شده تنها یک خوانش از میان خوانشهای فراوان این متن چندلایه و رازوارانه است و خوانش موجود نافی و به چالش کشندۀ خوانشهای ممکن گذشته و آینده نخواهد بود.
نکتۀ دیگر اینکه در این اثر، تنها بازتاب معدودی از تجربههای خصوصی مولانا در تعداد محدودی از قصّهها و تمثیلات بررسی شده است و کاویدنِ همۀ تجارب در تمام تمثیلات عملاً در یک پژوهش ممکن نیست؛ زیرا از یکسو، تمام تجارب فردی و رخدادهای زندگی شاعر با وجود اطلاعات نسبتاً وسیعی که در قیاس با شاعران دیگر از زندگی و زمانۀ او در اختیار داریم، در منابع تاریخی ثبت نشدهاند و از سوی دیگر، در شعر مولوی به معنای دقیق کلمه با «نعلهای وارونه» طرف هستیم؛ به گونهای که مولانا به عنوان یکی از چیرهدستترین شاعران جهان، برای عمقبخشیدن به شعرِ خود، چنان تردستانه «سرّ دلبران را در حدیث دیگران» فرومیریزد که زندگی خود و نزدیکانش را در لابهلای نُه توی قصّهها مکتوم میسازد.
فهرست مطالب کتاب به این قرار است:
فصل اول: مبانی نظری و پیشفرضها
فصل دوم: فرآیند و حقیقت تحول روحی مولانا
فصل سوم: بازتاب زندگی مولانا و نزدیکان او در مثنوی:
بخش اول: بازتاب زندگی مولانا در آثار او
بخش دوم: شمس تبریزی در مثنوی
بخش سوم: صلاح الدین زرکوب در مثنوی
بخش چهارم: حسام الدین چلبی در مثنوی
بخش پنجم: حضور غیرمستقیم علاءالدین محمد در مثنوی
فصل چهارم: داستان پادشاه و کنیزک؛ بازنمایی دوران بحرانی زندگی مولوی
فصل پنجم: داستان طوطی و بازرگان؛ بازنمایی ورود مولانا به سپهر دینی
فصل ششم: داستان دقوقی؛ بازنمایی زیست مولانا در سپهر اخلاقی
پربازدید ها بیشتر ...
ایران در آینۀ شعر روس
میخاییل سینلنیکوفاین کتاب برگرفته از کتاب «ایران و درونمایههای ایرانی در شعر شاعران روس» اثر میخاییل سینلنیکوف شاعر
گزارشهایی دربارۀ مختصر عملیاتی در جنوب ایران: رویارویی نظامی بریتانیا و ایل قشقایی در بهار و تابستان 1918 م/ 1336 هـ.ق
سر پرسی سایکس، کلنل ای.اف. اورتون و دیگرانآنچه در این کتاب آمده، مجموعهای از گزارشهای فرماندهان بریتانیایی رشتهعملیاتی است که در بهار و تاب
منابع مشابه بیشتر ...
آنچه یافت می نشود: مولانا و اندیشههای انسان پیشین و معاصر
مصطفی گرجیدر ابتدا تصویری از مولویپژوهی در ایران معاصر به دست داده شده و سپس در فصل نخست در دو بخش به مولوی و
رسم بیداری در آموزههای مولانا
یاسر ملکیاین کتاب، قسمت نخست از مجموعۀ نوشتارهایی است که بر محوریت آراء و اندیشههای تابناک مولانا تدوین و تأ
دیگر آثار نویسنده بیشتر ...
مبانی و شیوه های پژوهش در زبان و ادبیات فارسی
قدرتالله طاهرینویسنده در این کتاب کوشیده ضمن آموختن اصول و مبانی تحقیق در ادبیات، از «علمیت» آن نیز با بهرهگیری ا
مبانی و اصول پژوهش در زبان و ادبیات فارسی
قدرتالله طاهریدر این کتاب کوشیده شده ضمن آموختن اصول و مبانی تحقیق در ادبیات، از «علمیت» آن نیز با بهرهگیری از نظ
نظری یافت نشد.